Khi bàn phím trở thành kẻ phản bội - Keylogger và mối đe dọa an ninh mạng

Keylogger là gì?

Theo báo cáo Microsoft Security Intelligence Report 2019, keylogger (keystroke logger) là phần mềm hoặc thiết bị phần cứng có khả năng ghi lại mọi thao tác gõ phím trên máy tính hoặc thiết bị di động. Ban đầu, công nghệ này được phát triển cho mục đích hợp pháp như giám sát nhân viên, hỗ trợ nghiên cứu hay giúp phụ huynh quản lý con cái.

Tuy nhiên, trong bối cảnh tội phạm mạng bùng nổ, keylogger đã trở thành công cụ bị lạm dụng phổ biến để đánh cắp mật khẩu, số thẻ tín dụng, dữ liệu ngân hàng hoặc tài liệu nội bộ.

Ảnh minh họa.

Cách hoạt động và mức độ nguy hiểm

Theo Kaspersky Security Bulletin 2023, keylogger phần mềm có thể can thiệp vào API của hệ điều hành, ẩn sâu trong kernel, hoặc chặn dữ liệu trước khi được mã hóa. Ngoài ra, một số biến thể còn chụp màn hình, theo dõi clipboard và đánh cắp dữ liệu biểu mẫu trực tuyến.

Keylogger phần cứng thường xuất hiện dưới dạng thiết bị nhỏ gắn vào cổng USB hoặc nằm giữa bàn phím và máy tính. Một số phiên bản còn có khả năng chặn sóng từ bàn phím không dây.

Điểm nguy hiểm, như Fortinet Threat Landscape Report 2022 cảnh báo, là nhiều keylogger hiện nay được lập trình để chỉ ghi lại những từ khóa quan trọng như “login”, “bank” hay “password”. Điều này giúp hacker loại bỏ dữ liệu thừa, tập trung vào thông tin có giá trị nhất.

Hậu quả với cá nhân là mất quyền kiểm soát email, mạng xã hội, tài khoản ngân hàng. Với doanh nghiệp, thiệt hại còn lớn hơn khi bí mật thương mại, hợp đồng hay chiến lược kinh doanh có thể bị rò rỉ.

Vì sao khó phát hiện?

Khác với ransomware ồn ào hoặc virus phá hủy dữ liệu, keylogger hoạt động âm thầm. Theo SentinelOne 2021, nhiều cuộc tấn công có chủ đích (APT) sử dụng keylogger để duy trì giám sát lâu dài, cho phép kẻ tấn công “hút cạn” thông tin mà nạn nhân không hề hay biết.

Biện pháp phòng tránh

Chuyên gia khuyến nghị một số giải pháp cơ bản:

Cập nhật hệ điều hành, phần mềm thường xuyên: Các bản vá bảo mật giúp bịt lỗ hổng mà keylogger có thể khai thác.

Cài đặt phần mềm diệt virus và anti-malware: Theo Fortinet, giải pháp phân tích hành vi có thể phát hiện keylogger ngay cả khi chúng ngụy trang tinh vi.

Sử dụng bàn phím ảo khi nhập mật khẩu: ZoneAlarm lưu ý, biện pháp này giúp giảm nguy cơ bị keylogger phần cứng ghi lại.

Kích hoạt xác thực đa yếu tố (MFA/2FA): Microsoft nhấn mạnh, bật MFA có thể chặn đứng hơn 99,9% các cuộc tấn công, ngay cả khi mật khẩu đã bị lộ.

Kiểm tra thiết bị kết nối USB: Bitdefender cảnh báo nhiều vụ rò rỉ dữ liệu xuất phát từ keylogger phần cứng gắn lén vào cổng kết nối trong văn phòng.

Trong kỷ nguyên số, nơi từng cú gõ phím đều gắn liền với dữ liệu cá nhân và tài chính, keylogger là minh chứng rõ ràng cho việc ranh giới giữa công cụ hợp pháp và vũ khí tấn công mạng hết sức mong manh.

Một phần mềm nhỏ bé, hoạt động âm thầm, nhưng có thể gây ra tổn thất khôn lường. Vì vậy, hiểu rõ mối nguy, trang bị kiến thức bảo mật và chủ động phòng ngừa không chỉ là yêu cầu kỹ thuật, mà còn là thói quen sống còn đối với mỗi cá nhân và tổ chức.