Bỏ tư duy 'rau 2 luống, lợn 2 chuồng' mới bán được hàng

Diễn đàn “Chủ tịch Hội Nông dân Việt Nam - Bộ trưởng Bộ Công Thương Lắng nghe nông dân nói năm 2025” sáng 1/10 đã trở thành nơi đối thoại thẳng thắn giữa nhà quản lý và người nông dân về những cơ hội và thách thức trong việc tiêu thụ nông sản thời kỳ số. Các vấn đề nóng như livestream bán hàng, phát triển thị trường nội địa và con đường đưa sản phẩm OCOP vươn ra thế giới đã được mổ xẻ chi tiết.

Chủ tịch Hội Nông dân Việt Nam và Bộ trưởng Công Thương chủ trì diễn đàn.

Xu hướng tất yếu và nỗi lo bền vững

Tại sự kiện, TS Bùi Quý Thuấn - Giảng viên Đại học Phenika đã nêu một thực trạng đang ngày càng phổ biến: "Thời gian gần đây, việc lãnh đạo địa phương và người có sức ảnh hưởng tham gia livestream bán nông sản được quan tâm. Liệu cách làm này có bền vững và có cần một định hướng rõ ràng để tránh cạnh tranh thiếu lành mạnh, giúp nông sản Việt giữ đúng giá trị?"

Giải đáp băn khoăn này, bà Lê Hoàng Oanh - Cục trưởng Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương) khẳng định livestream là xu hướng tất yếu trên toàn cầu.

"Tại Trung Quốc, đây là hình thức bán hàng vô cùng mạnh mẽ và sẽ tiếp tục được đẩy mạnh trong 5 năm tới. Vấn đề của chúng ta là làm thế nào để livestream một cách lành mạnh", bà Oanh nhấn mạnh.

Cục trưởng Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số cho biết, Bộ Công Thương đang xây dựng dự thảo Luật Thương mại điện tử, trong đó sẽ có các điều khoản quy định riêng và rõ ràng về hoạt động livestream bán hàng. Đây được xem là hành lang pháp lý quan trọng để giúp các địa phương và bà con nông dân triển khai hiệu quả, đúng quy định, tránh những hệ lụy không đáng có.

Bổ sung thêm, ông Vũ Bá Phú - Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại, cho biết, Cục đã sớm nắm bắt xu hướng này. Từ khi có đại dịch COVID-19, Cục đã liên tục tổ chức tập huấn, đào tạo cho bà con kỹ năng livestream. Nhờ đó, hàng vạn nông dân đã bán được sản phẩm, từ OCOP đến các nông sản khác, đưa hàng hóa từ thôn bản vươn xa đến các thị trường trong và ngoài nước.

Bên cạnh câu chuyện xuất khẩu, TS Bùi Quý Thuấn cũng bày tỏ lo ngại khi nhiều doanh nghiệp OCOP đang mải mê tìm đường ra nước ngoài mà chưa quan tâm đúng mức đến thị trường trong nước.

Đồng tình với quan điểm này, Bộ trưởng Công Thương Nguyễn Hồng Diên thẳng thắn: "Xưa nay bà con ta quen sản xuất tự cung tự cấp, nay lại vươn ra xuất khẩu nhiều mà có phần bỏ quên thị trường trong nước. Chúng ta có 100 triệu dân, nhu cầu tiêu dùng nông sản là rất lớn".

Bộ trưởng yêu cầu cả người sản xuất và các đơn vị hỗ trợ cần xây dựng chiến lược phát triển thị trường nội địa một cách bài bản, bảo đảm an toàn và hiệu quả. Về phía Bộ Công Thương, Bộ trưởng cam kết sẽ tích cực tổ chức các hội chợ xúc tiến thương mại tại địa phương để kết nối cung - cầu.

"Ngay trong ngày 24/10 tới, chúng tôi sẽ tổ chức hội chợ quốc tế mùa thu. Tôi mời bà con mang hàng hóa chất lượng cao đến tham gia. Đây là cơ hội lớn để gặp gỡ nhiều đối tác quốc tế và tiêu thụ sản phẩm thuận lợi", tư lệnh ngành công thương thông tin.

Ông Vũ Bá Phú cũng cho biết, Cục Xúc tiến thương mại hàng năm đều tổ chức các chương trình kết nối cung cầu, đưa sản phẩm OCOP tiếp cận những hệ thống bán lẻ lớn trong nước như Saigon Co.op và các doanh nghiệp FDI.

"Giấy thông hành" để vươn tầm quốc tế

Từ kinh nghiệm thực tế, bà Vương Thị Thương - Giám đốc Hợp tác xã Nông sản Toàn Thương (Lạng Sơn) đặt câu hỏi về giải pháp để đưa sản phẩm OCOP lên các sàn thương mại điện tử quốc tế.

Theo bà Lê Hoàng Oanh, việc đưa sản phẩm ra thế giới không chỉ dừng lại ở việc mở một gian hàng trực tuyến mà chất lượng là yếu tố quyết định.

"Chúng ta phải nghiên cứu kỹ thị trường cần gì, từ sản lượng, chất lượng đến bao bì. Dù Bộ Công Thương đã có nhiều ấn phẩm hướng dẫn và các chương trình đào tạo miễn phí, nhưng nếu sản phẩm không đạt chuẩn, việc xuất khẩu là rất khó", bà Oanh nêu.

Bà dẫn chứng một buổi livestream bán mật ong ở Lai Châu, chỉ có một doanh nghiệp duy nhất đáp ứng đủ tiêu chuẩn để tham gia. Điều này cho thấy yêu cầu khắt khe của thị trường.

Bên cạnh chất lượng, vấn đề bảo vệ thương hiệu trước hàng giả, hàng nhái được xem là một "cuộc chiến" tốn kém. Đại diện Cục Phòng vệ thương mại cho rằng, biện pháp duy nhất là đăng ký bảo hộ sản phẩm. Tuy nhiên, cái khó là sản phẩm OCOP còn nhỏ lẻ, nông dân không đủ kinh phí để tự thực hiện.

Bà Oanh kiến nghị Chính phủ xem xét trích một phần từ khoản thu thuế phòng vệ thương mại để hỗ trợ kinh phí bảo vệ thương hiệu cho nông sản Việt.

Bổ sung phần giải đáp, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên tổng kết 4 yếu tố then chốt để nông sản Việt đứng vững trên thị trường: sản phẩm có truy xuất nguồn gốc rõ ràng; chất lượng tốt và sản lượng ổn định; nhãn hiệu, bao bì bắt mắt, phù hợp; phải đăng ký bảo hộ thương hiệu để có cơ sở pháp lý tự bảo vệ mình trước các hành vi gian lận thương mại.

Theo Bộ trưởng Công Thương, bà con dứt khoát phải bắt đầu từ việc thay đổi tư duy kinh tế thị trường, phải trả lời rành rọt được các câu hỏi: Làm gì, bán ở đâu, cho ai, bán với giá nào? Chứ không phải làm theo thói quen, làm xong rồi mới đi tìm chỗ bán. Phải trả lời ngay từ đầu các câu hỏi đó mới làm ăn hiệu quả.

Trong giao thương phải rõ ràng, có hợp đồng với các điều khoản. Ví dụ trong trường hợp bất khả kháng phải có những điều khoản chia sẻ lợi ích, cũng như cùng chịu rủi ro.

"Bây giờ làm kinh tế nông nghiệp thì cũng cần xác định quy hoạch, xây dựng các vùng trồng đáp ứng yêu cầu của thị trường và người tiêu dùng, phải là sản phẩm xanh, sạch. Đã qua rồi thời “rau 2 luống, lợn 2 chuồng”, nếu không làm sạch thì không bán được cho ai", Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên nhấn mạnh.