Sửa đổi Luật Đầu tư: Lo ngại bất cập từ những quy định mới

Hội thảo góp ý Dự thảo Luật Đầu tư kinh doanh do Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) tổ chức sáng ngày 24/9 tại Hà Nội đã thu hút sự quan tâm của đông đảo chuyên gia và đại diện doanh nghiệp, hiệp hội. Các ý kiến đều thống nhất rằng việc sửa đổi toàn diện Luật Đầu tư 2020 là bước đi cần thiết và chiến lược trong bối cảnh mới.

Kỳ vọng về một đạo luật cải cách mạnh mẽ

Ông Đậu Anh Tuấn – Phó Tổng thư ký, Trưởng Ban Pháp chế VCCI khẳng định, Luật Đầu tư đã đóng vai trò rất quan trọng trong việc tạo dựng môi trường kinh doanh ổn định, thúc đẩy dòng vốn tư nhân và FDI.

Tuy nhiên, bối cảnh phát triển hiện nay với các yêu cầu về chuyển đổi số, tăng trưởng xanh và cạnh tranh toàn cầu đòi hỏi một hệ thống thể chế pháp luật minh bạch, hiệu quả và có khả năng dự báo cao hơn.

"Việc sửa đổi toàn diện Luật Đầu tư – thay thế bằng một đạo luật mới với tên gọi 'Luật Đầu tư Kinh doanh' là một bước đi rất kịp thời, cần thiết và có ý nghĩa chiến lược", ông Tuấn nhấn mạnh.

Theo đại diện VCCI, dự thảo luật lần này thể hiện tinh thần cải cách mạnh mẽ, được cộng đồng doanh nghiệp đánh giá cao ở nhiều điểm then chốt. Trong đó, cắt giảm mạnh mẽ các ngành, nghề kinh doanh có điều kiện. Đơn giản hoá thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư, thu hẹp diện dự án phải thực hiện và phân cấp mạnh mẽ thẩm quyền cho địa phương. Tạo sự bình đẳng khi cho phép nhà đầu tư nước ngoài thành lập doanh nghiệp trước khi có dự án cụ thể.

Cùng đó là sự thay đổi cách tiếp cận trong ưu đãi đầu tư, hướng tới các ngành có giá trị gia tăng cao, đổi mới sáng tạo và phát triển bền vững. Cải cách quản lý đầu tư ra nước ngoài theo hướng bỏ Giấy chứng nhận đăng ký đầu tư ra nước ngoài, phù hợp với thông lệ quốc tế.

Ông Dương Đăng Huệ - Cố vấn pháp lý, Hiệp hội Các nhà đầu tư công trình giao thông đường bộ Việt Nam (VARSI) cũng đồng tình, dự thảo đã được chuẩn bị công phu, góp phần tháo gỡ nhiều vướng mắc, đặc biệt là việc loại bỏ các điều kiện kinh doanh bất hợp lý và đơn giản hóa thủ tục hành chính.

Những nút thắt cần được tháo gỡ

Bên cạnh những điểm tích cực, các chuyên gia và doanh nghiệp đã chỉ ra nhiều vấn đề cần được Ban soạn thảo cân nhắc, hoàn thiện để luật thực sự đi vào cuộc sống.

Ông Đậu Anh Tuấn đề xuất, cần làm rõ ranh giới giữa Luật Đầu tư Kinh doanh và các luật chuyên ngành như Đất đai, Xây dựng, Nhà ở... Đây là nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng “dự án bị treo”, gây lãng phí thời gian và cơ hội kinh doanh.

Cân nhắc về thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư. Đây là nội dung gây tranh cãi nhất. Nhiều doanh nghiệp cho rằng thủ tục này làm quy trình phức tạp, kéo dài.

Tuy vậy, từ góc độ thực tiễn, ông Nguyễn Quốc Hiệp - Chủ tịch Hiệp hội Nhà thầu xây dựng Việt Nam (VACC) ví việc chấp thuận chủ trương đầu tư như một "giấy khai sinh" cho dự án, đặc biệt với các dự án có sử dụng đất.

"Nếu bỏ quy định này, nhà đầu tư sẽ không có cơ sở pháp lý để tiến hành giải phóng mặt bằng", ông Hiệp lo ngại và kiến nghị nên giữ lại nhưng làm rõ nội hàm và quy định thời gian giải quyết cụ thể.

Về cơ chế kiểm soát ngành nghề kinh doanh có điều kiện, dù dự thảo đã cắt giảm nhiều ngành nghề, nhưng việc giao thẩm quyền quyết định danh mục này cho Chính phủ cũng gây ra lo ngại.

Đại diện Công ty Luật TNHH Bizlink cho rằng, việc này có thể khiến danh mục thay đổi thường xuyên, khó dự báo, làm tăng chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp.

"Chúng tôi kiến nghị tiếp tục quy định Danh mục ngay trong Luật để đảm bảo tính minh bạch, ổn định" đại diện Bizlink đề xuất.

Đối với nội dung thiết kế ưu đãi đầu tư gắn với hiệu quả thực tế, các ý kiến cho rằng cần tránh tình trạng ưu đãi theo phong trào, phải có điều kiện rõ ràng và dễ kiểm chứng để đánh giá được tác động lan tỏa về công nghệ, việc làm.

Về phân cấp đi đôi với giám sát và trách nhiệm giải trình, theo các diễn giả, việc giao quyền cho địa phương là cần thiết nhưng phải đi kèm với năng lực thực thi để tránh tình trạng "mạnh ai nấy làm", gây khó khăn cho nhà đầu tư.

Ngoài ra, cho ý kiến về quy định ký quỹ đầu tư, ông Nguyễn Quốc Hiệp cho biết, nó không còn phù hợp khi nhiều nhà đầu tư đã bỏ số tiền lớn mua gom đất, khiến khoản ký quỹ trở thành vốn "nằm chết". Ông kiến nghị bãi bỏ quy định này với các dự án đã có tài sản bảo đảm.

Đối với đầu tư ra nước ngoài, việc bỏ giấy phép có thể làm khó doanh nghiệp khi làm thủ tục chuyển tiền, dễ bị quy vào hành vi rửa tiền. Ông Hiệp kiến nghị giữ lại giấy phép nhưng đơn giản hóa thủ tục.

Trong khi đó, VARSI cũng góp ý về tên gọi của luật, đề nghị giữ nguyên tên "Luật Đầu tư" để bảo đảm tính ngắn gọn, thông dụng và nhất quán trong kỹ thuật lập pháp. Đồng thời, hiệp hội cũng lưu ý Ban soạn thảo cần khẩn trương xây dựng các văn bản hướng dẫn để luật có thể đi vào cuộc sống ngay sau khi ban hành.

Kết thúc hội thảo, ông Đậu Anh Tuấn một lần nữa khẳng định Việt Nam đang trong giai đoạn chuyển đổi quan trọng sang mô hình tăng trưởng dựa trên đổi mới sáng tạo.

"Để quá trình này thành công, thể chế phải đi trước một bước. Pháp luật phải là công cụ thúc đẩy cái mới, dẫn đường cho xu thế, chứ không phải là rào cản khiến doanh nghiệp e dè, bị động", ông Tuấn nhấn mạnh.