Tiên phong phát triển năng lượng xanh, doanh nghiệp 'tự bơi' giữa nhiều thách thức

Bên lề Diễn đàn “Công nghệ năng lượng trong kỷ nguyên mới”, ông Nguyễn Hoàng Kiên - Phó Tổng Giám đốc CTCP Bóng đèn Phích nước Rạng Đông đã có những chia sẻ thẳng thắn về hành trình cũng như thách thức của doanh nghiệp trong phát triển công nghệ, sản xuất sản phẩm xanh.

Là một doanh nghiệp lâu đời, Rạng Đông đã nhanh nhạy nắm bắt xu hướng với chiến lược "chuyển đổi kép", kết hợp giữa số và xanh. Theo ông Kiên, chuyển đổi số với đột phá từ trí tuệ nhân tạo (AI) chính là phương thức để thực hiện các mục tiêu xanh một cách hiệu quả.

Chiến lược này được thể hiện qua hai mảng chính là sản phẩm xanh và giải pháp xanh. Trong đó, với sản phẩm xanh, Rạng Đông tập trung tạo ra các sản phẩm tiết kiệm năng lượng với hiệu suất cao, chẳng hạn như đèn LED đạt 170-190 lumen/watt; phát triển sản phẩm sử dụng năng lượng tái tạo như đèn năng lượng mặt trời, điện áp mái.

Không chỉ dừng lại ở sản phẩm, muốn tiết kiệm năng lượng, Rạng Đông phát triển các giải pháp nhà thông minh dựa trên nền tảng IoT và AI.

"Tiết kiệm năng lượng không có nghĩa là sống thiếu tiện nghi. Chúng ta không tiết kiệm ánh sáng, mà chỉ tiết kiệm năng lượng. Một ngôi nhà thông minh có thể tiết kiệm thêm 30-40% năng lượng mà vẫn bảo đảm cuộc sống tiện nghi", ông Kiên chia sẻ.

Tuy nhiên, hành trình tiên phong này không hề dễ dàng. Ông Kiên đã chỉ ra những rào cản lớn mà doanh nghiệp đang phải đối mặt.

Trong đó, khó khăn lớn nhất là xử lý công nghệ. Để tạo ra các sản phẩm phù hợp với người tiêu dùng, doanh nghiệp phải làm chủ công nghệ. Tuy nhiên, Việt Nam vẫn còn thiếu các chuyên gia trong những lĩnh vực chuyên ngành như năng lượng mới hay AI. Điều này thúc đẩy Rạng Đông phải thành lập các trung tâm nghiên cứu và tăng cường hợp tác với chuyên gia bên ngoài để có những nghiên cứu về mặt công nghệ.

Về tiêu chuẩn, quy chuẩn, hiện nay, Nhà nước chưa có đầy đủ các bộ tiêu chuẩn, quy chuẩn cho các sản phẩm năng lượng mới, ví dụ như đèn năng lượng mặt trời. Điều này dẫn đến một thị trường hỗn loạn, nơi các sản phẩm kém chất lượng, hiệu suất thấp nhưng giá rẻ có thể cạnh tranh không lành mạnh với các sản phẩm chất lượng cao. Người tiêu dùng thiếu hướng dẫn để lựa chọn đúng.

Về nguồn vốn, đầu tư nghiên cứu hoặc chuyển đổi sang sản xuất xanh đòi hỏi nguồn vốn dài hạn rất lớn. Tuy nhiên, lãi suất vay dài hạn hiện nay rất cao, từ 8-12%. Doanh nghiệp rất cần những gói vay ưu đãi khoảng 3-5% để có động lực chuyển đổi, nhưng việc tiếp cận các nguồn vốn này còn nhiều vướng mắc.

Theo đánh giá của ông Kiên, mặc dù chủ trương đã có, nhưng quá trình triển khai vẫn còn nhiều vướng mắc, khiến doanh nghiệp e ngại. Để tháo gỡ, cần có sự phối hợp liên bộ, ngành một cách thực chất. Trong đó, cần có khung hướng dẫn rõ ràng từ Bộ Tài chính và Ngân hàng Nhà nước về việc tiếp cận các nguồn vốn ưu đãi.

Bộ Khoa học và Công nghệ cần tham gia thẩm định các dự án chuyển đổi xanh, vì các cơ quan tài chính không đủ năng lực đánh giá về công nghệ. Ngân hàng Nhà nước cần chỉ định rõ ràng các ngân hàng thương mại tham gia chương trình, với sự bảo lãnh của nhà nước để tạo sự tin cậy.

Ngoài ra, theo Phó Tổng Giám đốc Rạng Đông, ngay cả khi có vốn và công nghệ, hạ tầng truyền tải lại là một thách thức lớn.

"Việt Nam có tài nguyên dồi dào về năng lượng tái tạo, nhưng hạ tầng không đáp ứng đủ. Vừa qua, chúng ta đã phải cắt giảm 364 GW vì không đủ khả năng truyền tải. Nếu phát triển điện mà không truyền tải được, các nhà máy sẽ phải giảm công suất, dẫn đến thua lỗ", ông Kiên cảnh báo.

Bên cạnh hạ tầng vật lý là hạ tầng con người. Việt Nam vẫn còn thiếu các chuyên gia trong lĩnh vực năng lượng mới và AI. Để giải quyết, Rạng Đông đã phải tự xây dựng các trung tâm nghiên cứu và chủ động tìm kiếm, đào tạo các sinh viên tài năng ngay từ năm thứ ba đại học.

Nhìn về tương lai, ông Kiên cũng chỉ ra một thách thức lớn khác là vấn đề tái chế pin từ xe điện và năng lượng mặt trời. Đây là một bài toán phức tạp, đòi hỏi công nghệ cao và tiêu tốn nhiều năng lượng, cần được lên kế hoạch xử lý từ sớm.