“Toucan” - Chiến dịch bí mật KGB làm mất uy tín của nhà độc tài Chile Pinochet

Nhà báo điều tra nổi tiếng người Mỹ Jack Anderson từng có mối liên hệ chặt chẽ với các cơ quan nhà nước như Mỹ như FBI, CIA và thậm chí với Nhà Trắng. Khi biết rằng nhà độc tài của Chile Augusto Pinochet được Washington hậu thuẫn, đang lên kế hoạch cho một chiến dịch ám sát chống lại các đối thủ chính trị của mình ở nhiều quốc gia khác nhau, nhà báo này rất vui mừng khi tiết lộ điều đó trong một chuyên mục nổi tiếng của mình trên New York Times. Nhiều năm sau, anh ta mới biết được nguồn thông tin chính của mình là do KGB tạo dựng và cung cấp.

Cuộc đảo chính

Ngày 11/9/1973, lực lượng Quân đội Chile do Augusto Pinochet chỉ huy, bao vây Cung điện La Moneda ở thủ đô Santiago - nơi Tổng thống Salvador Allende được bầu một cách dân chủ đang chuẩn bị chống chọi với cuộc tấn công. Allende từ chối lời đề nghị rời khỏi đất nước và thề sẽ không từ chức Tổng thống. Bị áp đảo bởi lực lượng quân sự thù địch, Allende đã tự sát và Pinochet lên nắm quyền chính trị ở Chile.

Mỹ được cho là đang ngầm hỗ trợ cuộc đảo chính thông qua hoạt động bí mật của CIA chống lại chế độ Allende. Ở bên kia đại dương, Liên Xô không thể kinh tởm, đau buồn hơn khi chứng kiến sự sụp đổ của vị Tổng thống Mác-xít đầu tiên được bầu một cách dân chủ ở Châu Mỹ Latinh. Trong các hành lang của KGB, một kế hoạch được thiết kế để làm suy yếu và làm mất uy tín của Augusto Pinochet trong mắt cộng đồng quốc tế.

Kẻ đào tẩu

Mùa xuân năm 1992, một nhân viên KGB là Vasili Mitrokhin bước vào Đại sứ quán Vương quốc Anh ở Riga, Latvia. Từ đáy túi, anh ta lôi ra một mẫu hồ sơ mật mà anh ta đã tuồn ra khỏi kho lưu trữ của KGB ở Nga. MI6 ngay lập tức bày tỏ sự quan tâm. Các điệp viên Anh đã đón Mitrokhin, gia đình của anh ta và sáu va li lớn chứa các hồ sơ KGB tuyệt mật mà anh ta đã tích lũy trong suốt những năm làm nhân viên của cơ quan lưu trữ KGB và đã bí mật cất giấu tại căn nhà gỗ của anh ta, trong một thùng sữa được giấu dưới sàn nhà. Trong số những tiết lộ hấp dẫn khác mà các hồ sơ cung cấp là mô tả về một hoạt động rất thành công của KGB nhằm làm mất uy tín của nhà độc tài Chile Augusto Pinochet trong mắt công chúng Mỹ.

Chiến dịch Toucan

Bị kẹt trong Chiến tranh Lạnh với Mỹ để tranh giành quyền lực, ảnh hưởng và đồng minh ở nhiều khu vực khác nhau trên thế giới, Liên Xô không thể tha thứ cho Pinochet vì đã lật đổ một nhân vật chính trị có lợi ở một trong những quốc gia quan trọng của Tây Bán Cầu. Vì chính phủ Mỹ hài lòng với kết quả của cuộc đảo chính và sẵn sàng hợp tác với nhà độc tài quân sự mới lên ngôi của Chile, Liên Xô đã đặt ra mục tiêu cao - tiết lộ những hành động tàn bạo dưới chế độ Pinochet và nếu cần, sẽ giả mạo bằng chứng có thể tiếp tục ám chỉ kẻ độc tài khát máu.

Để đạt mục tiêu, KGB đã nghĩ ra một chiến dịch đặc biệt được đặt tên theo tên một loài chim ăn trái cây nhiệt đới của Mỹ - “Toucan” - được phê duyệt ngày 10/8/1976. Chả đẻ của chiến dịch này là Yuri Andropov - người đứng đầu đầy quyền lực của KGB vào thời điểm đó, và sau này - kế nhiệm Leonid Brezhnev trở thành nhà lãnh đạo Liên Xô. Điểm mấu chốt của chiến dịch là mục đích cung cấp cho các nhà báo Mỹ nổi tiếng và các nhà hoạt động nhân quyền thông tin liên quan đến hành động tàn bạo của Pinochet ở Chile để làm mất uy tín của ông ta.

Một số nỗ lực đã được thực hiện một cách xuất sắc. Cụ thể, KGB đã giả mạo thư trao đổi giữa Pinochet và Miguel Contreras - người đứng đầu Cục Tình báo Quốc gia Chile. Một trong những bức thư nêu chi tiết kế hoạch ám sát các đối thủ chính trị của Pinochet đang sống lưu vong ở Mỹ, Argentina, Mexico, Pháp, Italy và Costa Rica; trong khi những bức thư khác ám chỉ CIA trong âm mưu như một phần của Chiến dịch Condor khét tiếng, một chiến dịch đàn áp chính trị do Mỹ hậu thuẫn ở Nam Mỹ…

Những lá thư giả do KGB viết đã được các nhà báo điều tra Mỹ, trong đó có nhà báo nổi tiếng Jack Anderson – biên tập viên cho New York Times - sử dụng để tiết lộ những hành động tàn ác của Pinochet và vai trò của Mỹ trong việc đáng lên án đó. Chiến dịch Toucan ảnh hưởng lớn đến nhận thức của công chúng Mỹ về chế độ Pinochet và giúp gây áp lực lên CIA và Nhà Trắng về vấn đề này, đồng thời, gây áp lực lên Liên Hợp Quốc và tạo ra dư luận tiêu cực về chế độ Pinochet. Nhà độc tài cuối cùng đã bị bắt tại London vào ngày 10/10/1998, nơi y phải hầu tòa hình sự vì vi phạm nhân quyền, tham ô, trốn thuế và bị quản thúc tại gia. Pinochet mất năm 2006 và không được tổ chức tang lễ cấp nhà nước.