Báo đốm – 'Vị thần tối cao' trong những nền văn minh ở Trung Mỹ

Xuyên suốt trong lịch sử, cư dân vùng Mesoamerica (vùng Trung Mỹ cổ đại), bao gồm Mexico và Trung Mỹ (hiện nay), đều tôn thờ loài báo đốm như một vị thần tối cao. Báo đốm châu MỸ là loài mạnh nhất trong số động vật ăn thịt và cũng có kích thước lớn nhất trong họ Mèo.

Vẻ đẹp hoang dã của báo đốm trong tự nhiên (Ảnh: National Geographic)

Điểm mạnh của báo đốm châu Mỹ nằm ở đôi mắt có thể nhìn rõ mọi vật trong bóng tối và lớp ngụy trang hoàn hảo là bộ lông với đốm đen vàng khiến con mồi không thể nhận ra mối nguy hiểm chết người trước khi quá muộn.

Chúng có thể hạ con mồi ở mọi dạng địa hình: trên cây, dưới mặt đất, … và thậm chí là khi bơi trong nước.

Với cư dân Trung Mỹ cổ đại, báo đốm không chỉ là một loài vật bình thường mà được thần thánh hóa lên nhiều lần và được tôn sùng như một vị thần tối cao.

Người Olmec (1200 - 400 TCN), thường đưa hình tượng báo đốm vào nghệ thuật và tôn giáo, có rất nhiều những tác phẩm điêu khắc mô tả loài mèo như một vị thần nửa người, nửa báo, hay là "người báo" như một số học giả thường gọi.

Người Maya thậm chí còn liên hệ những khả năng đặc biệt của báo đốm với các hiện tượng tự nhiên chưa giải thích được. Họ cho rằng việc di chuyển giữa dương thế và cõi âm là khả thi nhờ vào khả năng nhìn thấu màn đêm của báo đốm.

Loài vật này cũng xuất hiện nhiều trong nghệ thuật điêu khắc của người Maya, tiêu biểu là Kim tự tháp Chichén Itzá (được xây cách đây 1.500 năm).

Một trong số những tác phẩm điêu khắc về báo đốm của người Maya (Ảnh: National Geographic)

Báo đốm là biểu tượng đặc trưng cho quyền lực và sức mạnh quân đội thời cổ đại. Trong nền văn hóa Mesoamerica, loài vật này được điêu khắc ở nhiều công trình lớn như đền thờ, cung điện, … Sự kết hợp giữa sáng và tối theo cả nghĩa đen lẫn nghĩa bóng trong báo đốm tạo nên nguồn năng lượng kỳ diệu, biến loài vật này trở thành vị chúa tể tối cao.

Báo đốm cũng là tượng trưng cho sự dũng cảm của chiến binh và thợ săn, tầng lớp được kính trọng nhất trong xã hội bấy giờ. Các vị vua, thầy tu, … dùng tên hiệu có từ "Jaguar" (báo đốm) như một cách để đánh bóng tên tuổi và thể hiện quyền lực. Người Maya quy định, chỉ có vua mới có thể khoác lên mình quần áo được làm từ da báo.

Ngoài ra, cư dân châu Mỹ thường cho rằng báo đốm là đại diện cho những vì sao và cả trái đất, ảnh sáng và bóng tối giữ một vị trí quan trọng trong thần thoại của người Aztec và Mexica. Việc báo đốm thường ở trong hang ảnh hưởng đến suy nghĩ của cư dân cổ đại về đất và sự sinh sôi: Móng của loài vật này là biểu tượng của Tlaltecuhtli (thần Đất), nguồn gốc từ họ loài mèo là biểu tượng cho tính tuần hoàn trong tự nhiên, …

Người Mexico có truyền thuyết giải thích về bộ lông của loài báo đốm. Khi Chúa tạo ra Mặt Trời và Mặt Trăng, báo đốm bị ném vào một ngọn lửa lớn, vì vậy cho đến ngày nay loài vật này có bộ lông màu vàng với nhiều đốm đen, dấu vết từ vụ cháy năm xưa.

Một chú báo đốm bị thợ săn bắn chết (Ảnh: Internet)

Hiện nay, những tác động của loài người đến môi trường sống của báo đốm đã làm suy giảm nghiêm trọng số lượng cá thể thuộc giống loài này. Vì bị săn bắn một cách vô tội vạ, ước tính chỉ còn khoảng 15.000 cá thể báo đốm còn lại trong tự nhiên.

Tuy nhiên, không vì thế mà báo đốm không còn được tôn sùng. Một ngôi làng ở Mexico vẫn tổ chức các lễ hội mà trong đó, người dân sẽ giả làm báo đốm và tổ chức những trận đấu mang tính hình thức. Nhiều người dân ở Trung Mỹ vẫn tin rằng, sự bí ẩn của loài vật này tượng trưng cho trí tuệ và những tri thức vượt khỏi tầm hiểu biết của con người.