Bí ẩn về 'cồn sao' khổng lồ ở Sahara đã được giải đáp

'Cồn cát sao' nằm ở cánh đồng cồn cát Erg Chebbi của Maroc. (Ảnh: Pavliha)

Nghiên cứu được công bố ngày 4/3 trên tạp chí Báo cáo khoa học , là một trong số ít nghiên cứu về cái gọi là cồn cát sao, là những cồn cát cao nhất trên Trái đất. Theo Cơ quan Công viên Quốc gia của Mỹ, cồn cát hình thành ở những nơi gió đổi hướng quanh năm .

Mặc dù các cồn cát được tìm thấy trên khắp thế giới, nhưng chỉ có một cồn cát được xác nhận trong hồ sơ đá, từ khoảng 250 triệu năm trước ở Scotland, Charles Bristow , giáo sư danh dự về trầm tích học tại Đại học College London, cho biết. Những cồn cát này rất khó nghiên cứu vì chúng thường ở những địa điểm xa xôi và việc đào bới cát dịch chuyển vài trăm mét là điều không dễ dàng.

Cồn cát nằm ở Maroc trên một cánh đồng cồn cát tên là Erg Chebbi. May mắn cho các nhà nghiên cứu, khu vực này đã trở thành điểm dừng chân du lịch nổi tiếng nên xung quanh rìa cồn cát có những con đường và khách sạn tốt.Bản thân cồn cát cao khoảng 100 m. Nó được người dân địa phương gọi là Lala Lallia.

Để thu thập dữ liệu về cồn cát, Bristow, đồng tác giả nghiên cứu Geoff Duller của Đại học Aberystwyth và các sinh viên nghiên cứu đã sử dụng radar xuyên đất, có thể phát hiện những khác biệt nhỏ về kích thước hạt cát và hàm lượng nước bên dưới bề mặt cồn cát. Kỹ thuật này cho phép các nhà nghiên cứuxây dựngmột bức tranh về các lớp bên trong cồn cát.

Nhóm nghiên cứu đã phát hiện ra cồn sao ở Erg Chebbi được hình thành cách đây chưa đầy 1.000 năm.(Ảnh: James O'Neil)

Họ cũng đào hào để lấy mẫu cát bị chôn vùi từ lâu. Thạch anh trong cát tích lũy bức xạ từ các nguồn tự nhiên trong Trái đất khi bị chôn vùi. Bằng cách chiếu tia laser lên thạch anh, các nhà nghiên cứu có thể đo bức xạ này và xác định thời điểm cuối cùng cát nhìn thấy bề mặt.

Bristow nói: “Chúng tôi dự đoán cồn cát cao 100 m này có tuổi đời hàng nghìn năm, có thể hàng chục nghìn năm. Hóa ra cồn cát này mới chỉ 900 năm tuổi."

Sa mạc Sahara khoảng 4.000 năm tuổi, nhưng cồn cát mới 900 năm tuổi

Bãi cát gần chân cồn cát bị chôn vùi cách đây khoảng 12.000 đến 13.000 năm; Bristow cho biết, nó đại diện cho những cồn cát cổ xưa trong khu vực. Ngay sau khi những cồn cát cũ này hoạt động, đã đến khoảng thời gian 8.000 năm khi cát không tích tụ, trùng hợp với sự chuyển đổi sang khí hậu ấm áp, ẩm ướt ở Sahara khoảng 11.700 năm trước, đánh dấu sự kết thúc của kỷ băng hà cuối cùng và sự khởi đầu của Kỷ Holocen.

Khoảng 4.000 năm trước, thời kỳ ẩm ướt này kết thúc và sa mạc Sahara lại khô hạn. Tuy nhiên, cồn cát không bắt đầu hình thành ngay lập tức. Có thể có độ trễ khi cát thổi qua nhưng không tích tụ hoặc khi cồn cát bắt đầu tích tụ ở một vị trí khác.

Các nhà nghiên cứu nhận thấy Lala Lallia đã dịch chuyển khoảng 0,5 m mỗi năm.Nhóm nghiên cứu nhận thấy cồn cát chỉ bắt đầu phát triển trong vòng 900 năm qua.

Bristow cho biết, những phát hiện này cho thấy rằng, mặc dù có thể có những cồn sao bị nhốt trong đá sa thạch trên khắp thế giới nhưng chúng rất khó phát hiện. Bởi vì các cồn cát rất lớn và thiếu một đặc điểm phân biệt duy nhất, các nhà nghiên cứu sẽ cần những lớp đá lớn lộ ra ngoài để có được tầm nhìn đủ rộng để xác định cồn cát sao.