Bí mật phía sau thói quen kiến mang xác đồng loại rời tổ

Hành vi xã hội chặt chẽ của loài kiến

Kiến là một trong những loài côn trùng có số lượng lớn nhất hành tinh, phân bố khắp nơi trên địa cầu. Chúng nổi tiếng với đời sống xã hội chặt chẽ, có sự phân công lao động rõ ràng: kiến chúa đảm nhận sinh sản, kiến đực chỉ thực hiện giao phối, kiến thợ lo toàn bộ công việc trong tổ, còn kiến lính chuyên trách chiến đấu và bảo vệ đàn.

Các cá thể kiến giao tiếp với nhau thông qua tín hiệu hóa học gọi là pheromone. Khi một con kiến chết đi, cơ thể nó tiết ra những mùi đặc trưng, đóng vai trò như tín hiệu báo tử để đồng loại phát hiện và đến di dời xác.

Ảnh minh họa.

Lý do thực sự đằng sau việc tha xác

Khác với suy nghĩ rằng kiến mang xác đồng loại đi để “mai táng” hay thể hiện tình cảm, thực tế hành vi này là biện pháp phòng dịch. Xác chết có thể chứa vi khuẩn, virus hoặc mầm bệnh nguy hiểm, nếu để trong tổ sẽ đe dọa đến cả đàn, đặc biệt là kiến chúa.

Do đó, kiến thường tha xác đến một khu vực riêng biệt được gọi là “nghĩa địa” của tổ. Một số loài còn có những cá thể chuyên trách thực hiện việc này. Đáng chú ý, sau khi hoàn thành nhiệm vụ, những con kiến chuyên di dời xác có thể bị cách ly khỏi đàn để ngăn nguy cơ lây nhiễm.

Trong sinh học, hành vi này được gọi là “necrophoresis” – nghĩa là “khiêng xác”. Đây là một chiến lược giữ vệ sinh và bảo vệ sức khỏe cộng đồng đàn kiến. Hiện tượng tương tự cũng được ghi nhận ở các loài côn trùng xã hội khác như ong, mối hay tò vò.

Vì sao giết chết kiến lại thu hút thêm nhiều kiến khác?

Thực tế, nếu giết một con kiến trong nhà, bạn sẽ nhận thấy những con khác nhanh chóng kéo đến ngày càng nhiều. Nguyên nhân là khi bị giết, cơ thể kiến tiết ra hóa chất vừa có tác dụng cảnh báo nguy hiểm, vừa thu hút đồng loại đến dọn xác. Tuy nhiên, kiến không lao vào ngay lập tức. Trước tiên, chúng sẽ “thăm dò” xem môi trường còn nguy hiểm hay không, rồi mới quay lại khiêng xác sau khi tình hình yên ổn.

Kiến có não và cảm giác đau đớn không?

Kiến sở hữu bộ não nhỏ nằm ở phần đầu, chỉ chứa khoảng 250.000 tế bào thần kinh, so với 86 tỷ tế bào thần kinh ở con người. Bộ não này giúp chúng xử lý tín hiệu, định hướng di chuyển, phân công công việc và giao tiếp xã hội.

Theo nhà sinh vật học Erik Frank (Đại học Wurzburg, Đức), kiến có các thụ thể cảm giác, cho phép phát hiện nhiệt độ, hóa chất độc hại hoặc tổn thương vật lý để kịp thời bỏ chạy. Tuy nhiên, phản ứng này chỉ là phản xạ tự động chứ không phải do ý thức. Hiện chưa có bằng chứng khoa học nào cho thấy kiến thực sự trải qua cảm giác đau đớn như con người hay động vật có hệ thần kinh phức tạp.