Giật mình kiểu nghiêm trị tội phạm tình dục thời vua Duy Tân

Quốc triều luật lệ toát yếu là một trong những bộ luật chính thức cuối cùng của vương triều Nguyễn nói riêng và của Nhà nước phong kiến Việt Nam nói chung, nó được ban hành dưới triều vua Duy Tân nhằm đáp ứng yêu cầu quản lý xã hội đầu thế kỷ XX. Trong bộ luật này có một số quy định liên quan đến xử lý các tội phạm tình dục, là cơ sở quan trọng bảo vệ danh dự, nhân phẩm, sức khỏe và tính mạng của người phụ nữ và trẻ em gái.

Quốc triều luật lệ toát yếu còn được gọi là bộ luật Duy Tân vì văn bản pháp luật này được soạn thảo và ban hành dưới thời gian trị vì của vua Duy Tân, hoàng đế thứ 11 của vương triều Nguyễn.

Bộ luật sau khi hoàn thiện được khắc in lần đầu vào năm Mậu Thân (1908) và khắc in lần thứ 2 vào năm Kỷ Dậu (1909). Người phụ trách biên soạn bộ luật với vai trò Tổng tài là Phụ chính đại thần, Học bộ Thượng thư Cao Xuân Dục và các cộng sự là Trần Đình Phong, Đặng Văn Thụy, Lê Hoàn, Nguyễn Đức Lý và Nguyễn Tư Nhiễm.

Bộ luật Duy Tân chia làm 3 quyển; Quyển Thượng gồm lời tựa, mục lục, thuật ngữ, khái niệm; quyển Trung gồm Lại luật, Hộ luật, Binh luật; quyển Hạ gồm: Hình luật và Công luật. Nội dung của bộ luật này có tính kế thừa các văn bản pháp luật trước đó, cụ thể là sự tóm lược chủ yếu của bộ Hoàng Việt luật lệ (còn gọi là bộ luật Gia Long) và các luật lệ được ban hành dưới các triều vua Minh Mạng, Thiệu Trị cho đến đời vua Thành Thái.

Mục đích ban hành bộ luật Duy Tân là giúp việc áp dụng, tuyên truyền pháp luật cũng như xử án được thuận lợi, dễ dàng hơn; điều này được nêu rõ trong lời tựa của Tổng tài Cao Xuân Dục như sau: “Nay phép học đã được định lại, mọi việc đều cải lương, đặc chuẩn cho mở cục làm sách, mong muốn học phải có thực dụng thì điển chế luật pháp liệu có thể bỏ qua được chăng? Vậy kính xét trong luật lệ, chọn những điều thiết yếu sát thực, lược chỗ rắc rối, lấy điều giản đơn, hợp dị quy đồng, cốt sao cho được rành mạch dễ hiệu, sao cho tiện dụng với người sơ học, từ nay trở đi cứ thế công bố lưu truyền, để cho nhà nhà đều biết, kẻ làm quan cai quản dân chúng thì có sẵn hiểu biết, người dân được nhận giáo hóa thì không còn bị “móc túi” chốn tụng đình. Đó mới gọi là dùng hình để hỗ trợ cho giáo hóa vậy”.

Hình phạt cho các hành vi phạm tội có liên quan có nhiều dạng khác nhau, nhẹ nhất là đánh roi, đánh trượng (đánh bằng gậy), cho đến phải làm khổ sai (làm các công việc cực nhọc quá sức), bị đồ (giam cầm nhiều năm) hay lưu (đi đày). Nặng thì bị giảo (thắt cổ) hoặc giảo giam hậu (bị thắt cổ nhưng tạm giam chờ thi hành); nặng hơn thì bị xử trảm (xử chém) và tùy mức độ mà có thể bị trảm quyết (bị án chém, thi hành ngay) hay trảm giam hậu (bị án chém nhưng tạm giam rồi mới thi hành) hoặc bị hình phạt chém bêu đầu.

Nội dung của bộ luật Duy Tân có một số điều khoản quy định về dấu hiệu, hành vi và hình phạt áp dụng đối với các tội phạm tình dục với sự phân định theo quan điểm của nhà làm luật đương thời. Ngoài ra còn quy định các hành vi phạm tội khác có liên quan đến hành vi phạm tội tình dục, như: cướp của hiếp dâm, gian dâm trộm cắp…

- Nội loạn: Tức hành vi dâm loạn trong nhà, bị đưa vào một trong 10 trọng tội gọi là Thập ác. Phạm vào tội này bị xử tội chết, không được xét miễn giảm, không dùng tiền để chuộc tội được.

Phần Hình luật của bộ luật Duy Tân còn có quy định liên quan đến hành vi phạm tội mà kẻ phạm tội và nạn nhân là họ hàng thân thích:

+ Gian dâm với họ hàng đồng tông nhưng không thuộc hàng phải để tang, hoặc vợ của họ hàng không thuộc hàng phải để tang, đều xử 100 trượng. Cưỡng dâm, gian phu bị xử trảm giam hậu…

+ Gian dâm với “họ hàng nội ngoại, hoặc với vợ của họ hàng (như con gái người chồng trước của vợ, chị, em gái cùng mẹ khác cha) đều xử mãn đồ. Nếu cưỡng dâm, gian phu bị xử trảm giam hậu”.

+ Gian dâm với “tòng tổ tổ mẫu (tức vợ của anh em họ của ông), tổ cô (tức chị em ruột của ông), tòng tổ bá thúc mẫu (tức vợ của anh em họ đồng tổ của cha), tòng tổ bá thúc cô (tức chị em gái họ đồng tổ của cha), tòng phụ tỷ muội (tức chị em gái họ đồng tổ của mình), với chị em gái của mẹ hoặc vợ của anh em trai, vợ con trai của anh em trai thì gian phu và gian phụ đều xử trảm quyết. Cưỡng dâm, gian phu bị xử trảm quyết”.

+ Gian dâm với “thê thiếp của cha, ông, vợ của chú bác hoặc gian dâm với cô, chị gái, em gái, vợ của con cháu, con gái của anh em trai thì gian phu, gian phụ đều xử trảm quyết. Cưỡng dâm, gian phu xử trảm quyết”.

+ Gian dâm với “mẹ đẻ của vợ, đối chiếu và xử theo như luật gian dâm với chị em gái của mẹ.

Nếu là giam dâm với thiếp của họ hàng thuộc các hạng nói trên đều giảm 1 bậc so với thê (vợ). Cưỡng dâm thì xử giảo.

- Tội gian dâm: Là hành vi tự nguyện quan hệ tình dục của các bên, còn gọi là thông gian nhưng bị coi là trái đạo lý khi vi phạm các quy định về đạo đức, hôn nhân gia đình (thí dụ như ngoại tình). Tội gian dâm được chia ra làm nhiều trường hợp khác nhau:

+ Thực hiện hành vi gian dâm tại nơi tôn nghiêm: Phần Lễ luật của bộ luật Duy Tân có quy định: “Tăng đạo, quân dân mà gian dâm với phụ nữ tại chùa miếu, dụ dỗ bỏ trốn thì nghị xử theo luật “Hòa dụ tri tình”. Còn dụ dỗ để lừa lấy tiền của thì thủ phạm bị phát lưu ra miền biên viễn, tòng phạm bị xử mãn đồ, tiền của truy trả về cho chủ, gian phụ xử tội theo luật này. Buông thả để cho phụ nữ thông gian với người khác ở chùa miếu, phạt đánh 90 trượng.

+ Gian dâm nhưng có hành vi giết người: Mục nhân mạng trong phần Hình luật của bộ luật này có quy định: “Thê thiếp mưu đồ gian dâm, đồng mưu với gian phu giết chồng mình, bị xử lăng trì; gian phu bị xử trảm giam hậu. Nếu gian phu tự giết người chồng, gian phụ dẫu không biết vẫn bị xử giảo giam hậu”.

+ Gian dâm lại còn trộm cắp và bức tử người khác: Nội dung này được quy định tại mục Dùng uy lực bức bách người đến chết trong phần Hình luật như sau: “Nếu gian dâm mà làm việc trộm cắp, lại uy bức ép người ta đến chết, xử trảm giam hậu. Tình tiết gian dâm và trộm cắp đã nặng, huống hồ lại dùng uy lực bức bách người ta đến chết, bất luận đã lấy được tiền của hay chưa, đều phải chịu tội”.

Mục Phạm tội gian dâm trong phần Hình luật còn có các quy định khác về gian dâm như sau: “Phạm tội hòa gian (đồng thuận gian dâm với nhau), xử 80 trượng. Đã có chồng, phạt đánh 90 trượng. Điêu gian (gian phu dụ dỗ ra nơi khác để gian dâm), bất luận người phụ nữ có chồng hay không có chồng, đều phạt đánh 100 trượng”.

Ngoài ra ở phần điều lệ trong tội gian dâm có giải thích thêm như sau: “Lén lút gian dâm với phụ nữ nhà lương dân, thủ phạm xử trảm quyết, tòng phạm cùng thực hiện hành vi gian dâm, xử giảo giam hậu. Nếu vụng trộm gian dâm với phụ nữ đã phạm tội gian dâm, thủ phạm bị phát lưu ra vùng biên viễn, tòng phạm cùng thực hiện hành vi gian dâm bị xử mãn lưu… Quan chức và quân dân gian dâm với vợ quan chức, gian phu và gian phụ đều bị xử giảo giam hậu. Nếu quan chức gian dâm với vợ quân dân, xử mãn trượng, cách chức. Gian phụ cũng xử mãn trượng”.

+ Gian dâm giữa kẻ dưới với bề trên:

Điều lệ này kế thừa quy định được ban hành năm Đinh Hợi (1827) dưới triều vua Minh Mạng, theo đó: “Gia nô hoặc người làm thuê gian dâm với vợ chủ nhà, gian phu, gian phụ đều bị chém bêu đầu. Nếu là con gái chưa lấy chồng hoặc thiếp thì xử giảo giam hậu. Gian dâm với vợ của hàng cơ thân chủ nhà, hoặc hàng cơ thân có chồng của chủ nhà, đều xử trảm quyết; với hàng cơ thân chưa có chồng, xử mãn lưu, người phụ nữ thì tìm nơi cho ở đó khai hoang”.

Ngoài ra gian dâm với họ hàng xa của chủ nhà, tùy mức độ có thể bị xử giảo, mãn đồ hoặc chịu án hình phạt khổ sai 3 năm.

+ Gian dâm khi có tang, hoặc người tu hành gian dâm:

Quy định này trong phần Hình luật có nội dung như sau: “Đang có tang cha, mẹ hoặc cha, mẹ chồng mà phạm tội gian dâm, tức là lãng quên sự đau buồn mà thả sự ham muốn. Tăng đạo xuất gia mà phạm tội gian dâm là làm ô uế loạn đạo, đều xử tăng 2 bậc so với người thường phạm tội gian dâm”.

+ Hiếp dâm tập thể: Tại phần Hình luật của bộ luật Duy Tân có quy định một số hành vi phạm tội, trong đó có hành vi “cưỡng bức vợ, con gái của người” mà “tập hợp đông đến 100 người trở lên, lập tức xét xử chém bêu đầu thị chúng”.

+ Hiếp dâm kèm theo một số hành vi phạm tội khác: “Nhân đi trộm cướp mà cưỡng bức thê, thiếp, con gái của người ta; bất luận đã thành hay chưa, không phân biệt thủ phạm hay tòng phạm”, phạm vào điều khoản này đều bị xử trảm giam hậu.

Trường hợp “trộm cướp đốt nhà, giết người, cưỡng bức phụ nữ thì đối với thủ phạm, bất kể là có ra tay gây án hay không và kẻ tòng phạm có ra tay, đều cùng bị xử bêu đầu thị chúng”.

+ Hiếp dâm với hành vi “cưỡng bức hung bạo” thì bị xử giảo giam hậu, nếu chưa thành thì xử mãn lưu.

+ Hiếp dâm chủ nhà, vợ con, họ hàng chủ nhà

Gia nô hoặc người làm thuê cưỡng dâm họ hàng của chủ nhà thì bị xử trảm. “Nếu cưỡng dâm mẹ hoặc vợ con của chủ nhà, xử chém bêu đầu; với con gái của chủ nhà, xử trảm”. Trong trường hợp thực hiện hành vi phạm tội chưa thành thì bị “phát lưu ra vùng biên viễn”.

“Gian dâm với bé gái dưới 12 tuổi, dù là đồng thuận cũng bị xử theo tội cưỡng hiếp”. Với hành vi này “gian phu bị xử trảm quyết, dù đồng thuận vẫn chiếu luật cưỡng hiếp để xử tội”.

Phần Hình luật có quy định: “Dung túng cho thê thiếp thông gian, người chồng cùng gian phu và gian phụ, mỗi kẻ bị xử đánh 90 trượng. Nếu dùng tiền để mua (mưu đồ với vợ người ta, dùng tiền để người chồng bỏ vợ) từ đó thỏa thuận để lấy vợ người ta thì người chồng, người vợ và người mua đều xử 100 trượng, người vợ phải ly dị. Nếu người mua và người đàn bà bàn mưu với nhau ép người chồng bỏ vợ thì người mua và người đàn bà đều bị xử 60 trượng, đồ 1 năm”.

Trong các vụ án liên quan đến tội phạm tình dục, một số trường hợp nạn nhân được miễn trừ trách nhiệm hình sự hoặc giảm hình phạt, trong phần Hình luật có quy định về vấn đề này như sau: “Phàm trong các vụ cưỡng hiếp thì phụ nữ không phải chịu tội. Nếu do mối lái chỉ thông gian tại nhà, đều xử giảm 1 bậc so với phạm nhân hòa gian. Nếu đồng thuận riêng mà gian dâm với nhau, đều xử giảm 2 bậc so với các tội hòa gian, điêu gian, cưỡng gian. Còn như không bắt được tại chỗ và “chỉ gian” (bị chỉ báo là người này thông gian với người kia) đều không cho luận tội”, trừ trường hợp “gian phụ có thai, xử tội gian phụ”.

Mặc dù được xây dựng trên quan điểm Nho giáo, nhưng Quốc triều luật lệ toát yếu (bộ luật Duy Tân) vẫn có những điểm tiến bộ, nhất là đối với phụ nữ trong việc áp dụng các hình phạt xử lý, riêng hành vi phạm tội tình dục được coi là rất nghiêm trọng, không thuộc trường hợp xem xét, thí dụ ở mục Xử án có quy định: “Phụ nữ phạm tội, trừ các trường hợp gian dâm hoặc phạm tội chết bị bắt giam ra, còn các loại tạp phạm khác đều giao về cho người chồng cai quản. Nếu không có chồng, giao cho họ hàng thân thuộc hàng phải để tang, hoặc hàng xóm bảo lãnh quản lý, chờ lệnh nha môn xét xử, không được phép nhất loạt giam cầm. Kẻ nào trái lệnh, phạt 40 roi”.