Hé lộ điệp viên Liên Xô khiến Anh phải phong tước hiệp sĩ

Năm 1953, Konon Molody – dưới cái tên Gordon Lonsdale lên một tàu buôn Liên Xô lần lượt qua Canada, Mỹ rồi đến London. Tại đây, nhà tình báo 31 tuổi khởi nghiệp kinh doanh bằng việc mở các công ty bán và cho thuê máy hát, máy đánh bạc; bán rượu, cà phê cho các hộp đêm, câu lạc bộ.

Công việc kinh doanh phất nhanh như diều gặp gió, ông trở thành triệu phú, sở hữu đến 8 ôtô vào loại sang nhất lúc bấy giờ, một biệt thự ở ngoại ô, một số phòng trong các khách sạn sang trọng ở thủ đô London. Nhờ những thành công trong việc phát triển hoạt động thương mại mà Gordon Lonsdale được Nữ hoàng Anh phong tước Hiệp sĩ.

Năm nào vị thương gia này cũng có những kỳ nghỉ xa xỉ ở quần đảo Bahamas hoặc Canari, Karlovy Vary ở Tiệp Khắc, Zagreb ở Nam Tư, hoặc Budapest của Hunggary. Nhưng thực chất, Gordon Lonsdale bí mật đến những nơi này để báo cáo, trao đổi với đại diện của trung tâm KGB từ Moscow đến về công việc hoạt động của lưới điệp báo Portland do ông chỉ huy.

Gordon Lonsdale, tức Konon Molody, là một trong những tình báo viên thành công nhất trong lịch sử KGB. Lưới điệp báo Portland do ông điều hành đã thu thập được rất nhiều thông tin quan trọng về các căn cứ không quân và hải quân của Anh và Mỹ, kết quả nghiên cứu của Anh trong vận hành lò phản ứng hạt nhân dùng trong tàu ngầm và chế tạo vũ khí sinh học.. giúp Liên Xô tiết kiệm được hàng tỉ đôla trong nghiên cứu chế tạo vũ khí mới.

Điệp viên Molody (đứng giữa) cùng 2 điệp viên Ashot Akopyan và Rudolf Abel. Ảnh: espionagehistoryarchive

Điều thú vị là chuyên gia mật mã của hải quân Anh là Harry Houghton được Molody tuyển mộ, thậm chí còn không biết được mình đang bán những bí mật trên cho tình báo Liên Xô, mà chỉ nghĩ đang “làm ăn” với tình báo Mỹ, vốn là một đồng minh thân cận của Anh nên không có gì là quá nghiêm trọng.

Trong số thành viên của Porland có vợ chồng người Mỹ Peter và Helen Kroger (hay còn gọi là Morris và Leontina Cohen), là những chiến sĩ của Lữ đoàn quốc tế mang tên Lincoln tham gia chiến đấu chống nhà độc tài Tây Ban Nha Franco những năm 1937-1938. Hai người được tình báo Liên Xô tuyển dụng vào năm 1938.

Từ năm 1945, ông bà Kroger trở về Mỹ và tiếp tục cộng tác với tình báo Liên Xô dưới sự chỉ đạo của Rudolf Abel. Năm 1954, họ được cử sang Anh hoạt động với vai trò trợ giúp và làm liên lạc cho Gordon Lonsdale. Với sự giúp đỡ của Gordon Lonsdale, họ mua một căn nhà nhỏ cách căn cứ không quân Norhalt ở ngoại ô London 2km và xây dựng một phòng điện đài (bề ngoài là một hiệu sách cũ) để liên lạc với Moscow.

Gordon Lonsdale thường xuyên đến đây để đọc và trao đổi sách nhưng thực chất là để truyền đạt các chỉ thị của KGB và nhận các tài liệu mật từ vợ chồng Kroger.

Năm 1959, mạng lưới tình báo Portland bắt đầu bị lộ do một sĩ quan tình báo Ba Lan có mật danh Sniper (“Xạ thủ”) phản bội và cung cấp thông tin cho Cục Tình báo Trung ương Mỹ (CIA), để rồi CIA báo cho Cơ quan Tình báo nội địa MI-5 của Anh giăng lưới bắt. Đầu tháng 1/1961, Gordon Lonsdale và các điệp viên Harry Houghton, Elizabeth Gee bị bắt lúc đang trao đổi tài liệu trên cầu Waterloo.

Con tem vinh danh điệp viên Molody

Cũng trong ngày đó, một nhóm cảnh sát gõ cửa nhà Kroger và thông báo rằng họ đang điều tra một vụ trộm ở địa phương. Peter Kroger sớm nhận ra điều chẳng lành và định tìm cách phá hủy các “microdots” - thiết bị lưu trữ dữ liệu siêu nhỏ thường dùng trong các hoạt động tình báo, nhưng đã bị trưởng nhóm cảnh sát phát hiện và xem như đây là tang vật đầu tiên liên quan đến hoạt động tình báo của họ.

Trong phiên tòa diễn ra ngày 13/3/1961, được thế giới biết đến với tên gọi “Vụ án Portland”, Gordon Lonsdale đã nhận hết tội về mình khi khẳng định vợ chồng Kroger không biết gì về hoạt động tình báo của ông. Tuy nhiên, tòa án dựa trên những tài liệu của Mỹ về “hoạt động gián điệp” của cả hai người này và kết án Peter Kroger 25 năm tù, Helen Kroger 20 năm tù.

Ngày 22/4/1964, trên cây cầu Glienicker bắc qua sông Havel nằm giữa Berlin và Potsdam, KGB đã tiến hành trao đổi tình báo viên - triệu phú Gordon Lonsdale của mình với điệp viên Anh Greville Wynne. Glienicker cũng chính là cây cầu đã chứng kiến việc ngày 10/2/1962 phía Mỹ bàn giao cho phía Liên Xô tình báo viên Rudolf Abel (tức William Fisher) để nhận về viên phi công gián điệp Francis Powers.

Đến tháng 8/1969, hai vợ chồng Kroger (tức Cohen) cũng được trao đổi với nhân viên tình báo Anh Gerald Brook bị bắt ở Liên Xô. Sau khi được tự do, họ chọn Liên Xô làm mảnh đất sống trong những năm còn lại của cuộc đời. Sau khi mất, Peter Kroger được truy tặng danh hiệu “Anh hùng Liên bang Nga”.

Konan Molody chính là nguyên mẫu của điệp viên Ladeynikov trong phim Mùa chết, sản xuất năm 1968 và là tác phẩm điện ảnh đầu tiên về hoạt động của tình báo Liên Xô thời kỳ Chiến tranh Lạnh. Chính Molody cũng tham gia vào quá trình sản xuất bộ phim, với vai trò cố vấn cho ê-kíp làm phim.

Konon Molody bất ngờ ra đi vào ngày 9/10/1970. Đích thân Chủ tịch KGB Yu. Andropov đã đến viếng nhà tình báo huyền thoại.