Không phải Ai Cập, xác ướp cổ xưa nhất thế giới xuất phát từ Chile

Khoảng năm 5.000 trước Công nguyên, người Chinchorro sinh sống tại vùng sa mạc Atacama (Chile) đã phát triển kỹ thuật ướp xác bậc thầy. Kỹ thuật ướp xác của họ xuất hiện trước các xác ướp Ai Cập cổ đại khoảng 2.000 năm.

Trong khi người Ai Cập cổ đại thường ướp xác các vị Pharaoh với nhiều công đoạn phức tạp, thì người Chinchorro ướp xác có phần bình đẳng hơn để tôn vinh người chết.

Thời gian qua, Chính phủ Chile đang cố gắng đưa địa điểm khảo cổ của người Chinchorro trở thành Di sản thế giới (các địa điểm khảo cổ đã có trong danh sách dự kiến ​​của UNESCO) vào năm nay.

Từ giờ tới lúc đó, chính quyền địa phương đã tăng cường những nỗ lực quảng bá du lịch khảo cổ và trao cho cộng đồng đánh cá địa phương nghĩa vụ trông coi nghĩa đại của người Chinchorro. Trên thực tế, ngay cả ở Chile, không nhiều người biết đến di sản đặc biệt này. Người Chinchorro sinh sống tại vùng đất này từ 7.000 năm trước Công nguyên, họ là những người sắn bắn trên biển bậc thầy.

"Bộ sưu tập thiêng liêng"

Phóng viên Mark Johanson của CNN đã bắt một chuyến bay dài hai tiếng rưỡi đồng hồ từ Santiago tới thành phố Arica ở cực Bắc của Chile để giải thích "Vì sao người Chile hiện đại ít người biết được các xác ướp Chinchorro". Tác giả đã đến Thung lũng Azapa, bên trong vùng sa mạc Atacama để thăm Bảo tàng khảo cổ học San Miguel de Azapa trong một ngôi làng nhỏ tại San Miguel de Azapa.

Trên thực tế, Bảo tàng khảo cổ học San Miguel de Azapa cũng không nhiều tiếng tăm. Tuy nhiên, bên trong nó chứa đựng một kho báu với khoảng 300 xác ướp của người Chinchorro. Mặc dù vậy, con số này chỉ chiếm 10% trong tổng số xác ướp Chinchorro.

Phóng viên Mark Johanson giải thích, không thể trưng bày tất cả các xác ướp của người Chinchorro vì thiếu kinh phí và thiếu diện tích trưng bày an toàn.

“Đây là một bộ sưu tập vô cùng linh thiêng do phần lớn những hiện vật đều có liên quan tới tang lễ”, người quản lý kiêm nhà bảo tồn Mariela Santos giải thích trong khi mọi người quan sát xác ướp của một người phụ nữ giấu mặt sau một lớp mặt nạ bằng đất sét.

Ban đầu người ta thực hiện nghi lễ ướp xác với những đứa trẻ và thai nhi (có lẽ do tỉ lệ thiệt mạng cao của chúng trong môi trường sa mạc giàu chất asen) sau đó là tới người lớn. Trong vòng 4000 năm, người Chinchorro có tới 5 phương pháp ướp xác riêng biệt. Tuy nhiên, phương pháp phổ biến nhất vẫn là đen và đỏ.

Đối với các xác ướp đen, những người Chinchorro cổ đại đã tách rời cơ thể người chết làm nhiều phần riêng biệt để làm sạch và xử lý, sau đó ghép lại. Để làm nên những xác ướp màu đỏ, người ta thực hiện những phẫu thuật nhỏ để loại bỏ nội tạng rồi hong khô phần bên trong cơ thể.

Trong cả hai loại hình ướp xác, người ta sẽ cho cành cây và lau sậy vào đầy bên trong xác (để tạo dáng), đội một bộ tóc giả và một chiếc mặt nạ bằng đất sét cho xác. Sau đó, xác ướp đen sẽ được sơn bằng chất mangan và xác ướp đỏ được sơn bằng đất thổ hoàng.

Trong thời gian tới, bảo tàng San Miguel de Azapa sẽ mở rộng để trưng bày thêm 35% số xác ướp còn lại. Người ta mong rằng nếu những người Chile cuối cùng cũng tôn trọng tính quan trọng tầm cỡ quốc tế của nền văn hóa ướp xác này thì có lẽ phần còn lại của thế giới cũng sẽ tôn trọng nó.

Những xác ướp gần bờ biển

Khoảng 1 thế kỷ trước, một nhà khảo cổ người Đức là ông Max Uhle đã phát hiện các xác ướp "lạ" ở gần bờ biển Arica. Ông đặt cho họ cái tên là Chinchorro. Sau đó, ông Max Uhle phát hiện các xác ướp Chinchorro có ở rất nhiều nơi tại khu vực này. Thành phố hiện đại Arica nằm trên một nghĩa địa Chinchorro cổ đại rộng lớn.

Tuy nhiên, những hình thức ướp xác cổ nhất của người Chinchorro lại được tìm thấy tại Caleta Camarones, cách thành phố Arica 70 dặm về phía nam. Caleta Camarones là một bãi biển gần như không có bất kỳ thay đổi nào trong vòng 7000 năm kể từ khi những ngư dân cổ đại Chinchorro bắt đầu chuẩn bị cho tang lễ của họ.

Một trong những nguyên nhân giúp các xác ướp Chinchorro có thể tồn tại hàng nghìn năm là nhờ có khí hậu khô hạn kèm theo đó là độ mặn cao do gần bờ biển.

Các nhà khoa học về sau phát hiện thêm rất nhiều xác ướp khác của người Chinchorro, những ngư dân địa phương đã dùng đất che phủ lại để ngăn chặn những kẻ trộm mộ. Một số ngư dân cho biết, đây là cách tốt nhất họ có thể làm để bảo vệ xác ướp.

Cuối cùng thì trong bất cứ bảo tàng Chile nào cũng chưa có chỗ để chứa những xác ướp này, chúng chưa trở thành một phần của Di sản thế giới, và hầu hết mọi người đều không hề biết rằng chúng là những xác ướp lâu đời nhất từng được biết tới.