Khu mộ cổ của đại gia giàu nức tiếng cả xứ Nam Kỳ một thời, như tuyệt tác kiến trúc giờ hoang phế, đổ nát

Trên một ngọn đồi thấp tại phường Hiệp Thành, TP. Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương, có một khu mộ cổ được phủ kín bởi những cây cổ thụ. Người dân địa phương không ai biết khu mộ thuộc về ai và được xây dựng từ khi nào, bởi vì cổng vào khu mộ không có tên.

Nhìn từ bên ngoài, khu mộ mang lại cảm giác âm u, tạo cho người ta chút sợ hãi. Tuy nhiên, khi bước vào bên trong, bạn sẽ nhận ra đây là một tuyệt tác kiến trúc cổ. Quần thể lăng mộ được xây dựng theo phong cách truyền thống của giới quý tộc xưa, với các công trình chính lần lượt từ ngoài vào trong bao gồm cổng tam quan, khu mộ phần với ba ngôi mộ có tường bao quanh và khu nhà thờ.

Người dân trong vùng không biết chính xác khu mộ này hình thành khi nào và là nơi an nghỉ của ai. Họ chỉ biết rằng khu đất này thuộc quyền quản lý của dòng họ Trần - một dòng họ có truyền thống lâu đời tại Thủ Dầu Một.

Theo một số tư liệu, khu lăng mộ này thuộc về ông Trần Văn Lân, người giàu có nhất tỉnh Thủ Dầu Một xưa, nay là tỉnh Bình Dương. Khi còn sống, ông Trần Văn Lân theo nghề buôn gỗ, sở hữu nhiều trại cưa ven sông Sài Gòn cũng như ở vùng rừng núi thượng nguồn sông này, giáp biên giới Campuchia. Không chỉ là một thương nhân lừng danh, các con của ông Trần Văn Lân cũng rất thành đạt.

Trong số đó, phải kể đến ông Trần Văn Hổ, con trai ông Lân, là một Đốc phủ - một chức quan cao cấp thời bấy giờ. Ngôi nhà của ông Trần Văn Hổ được xem là độc nhất vô nhị ở Bình Dương, được xây dựng với sự huy động hơn 300 thợ từ Cố đô Huế trong suốt 3 năm. Được khởi công vào năm Canh Dần (năm 1890), ngôi nhà này tọa lạc tại số 18 đường Bạch Đằng, phường Phú Cường, TP. Thủ Dầu Một, Bình Dương và đã được công nhận là Di tích Lịch sử Văn hóa cấp Quốc gia.

Ngoài ra, các con khác của ông Trần Văn Lân bao gồm Trần Văn Tề, Trần Công Vị, bác sĩ và Tiến sĩ Trần Văn Trai. Đặc biệt, người con thứ ba, ông Trần Công Vàng, một nha sĩ danh tiếng, đã làm rạng danh dòng họ khi bỏ tiền xây dựng hàng chục dinh thự của gia đình họ Trần, rải rác khắp vùng đất này. Biệt thự cổ của ông Trần Công Vàng cũng được công nhận là Di tích Lịch sử Văn hóa cấp Quốc gia của tỉnh Bình Dương vào năm 1993.

Tuy nhiên, do sự thăng trầm của thời cuộc, các hậu duệ dòng họ Trần đã tứ tán khắp nơi, để lại nhiều tài sản cùng khu mộ tổ tại Thủ Dầu Một. Khu lăng mộ hoành tráng một thời của ông Trần Văn Lân đã rơi vào tình trạng hoang phế trong nhiều thập niên, trở thành phế tích đổ nát.

Dù không còn nguyên vẹn, những đường nét kiến trúc tinh xảo của công trình vẫn khiến hậu thế phải trầm trồ thán phục. Nhiều du khách khi ghé thăm Thủ Dầu Một đã không bỏ lỡ cơ hội tìm đến khu mộ cổ này để cảm nhận thời kỳ vàng son của một gia tộc lừng lẫy đất Thủ xưa.