Kỳ phùng địch thủ thời Tam Quốc, vì sao Gia Cát Lượng thua kém Tư Mã Ý ở điểm này?

Ảnh minh họa

Trái với tài năng cùng nhãn quan chính trị bậc nhất Tam Quốc, hậu duệ của Gia Cát Lượng chỉ là tướng dưới quyền của Lưu Thiện (con trai Lưu Bị).

Trong khi đó, vào giai đoạn cuối của Tam Quốc, hậu duệ của Tư Mã Ý lại có những bước thay đổi rõ rệt, ngày càng nắm quyền lực lớn, thậm chí là soán ngôi nhà Ngụy, lập ra nhà Tấn, thống nhất thiên hạ, đồng thời khép lại Tam Quốc, thời kỳ lịch sử với nhiều cuộc chiến đẫm máu.

Về phương diện cầm quân, Gia Cát Lượng và Tư Mã Ý được người đời sau đánh giá là khá ngang tài, ngang sức. Vậy, đâu là nguyên nhân tạo ra sự khác biệt ở hậu duệ của hai nhân tài này?

Câu trả lời đó là do cách dạy con cái.

Xét về phương diện dạy con, Gia Cát Lượng dường như lép vế hơn so với đối thủ là Tư Mã Ý.

Trước hết, vấn đề thứ nhất là do Gia Cát Lượng không có nhiều con trai như Tư Mã Ý. Ông chỉ có con trai là Gia Cát Chiêm và một con trai nuôi là Gia Cát Kiều (con trai của Gia Cát Cẩn, anh của Gia Cát Lượng). Do Gia Cát Lượng qua đời trước Tư Mã Ý nên con trai là Gia Cát Chiêm sau này chỉ được là tướng của Thục Hán, sự nghiệp cũng không có gì nổi bật.

Năm 263, Gia Cát Chiêm tiến hành thống lĩnh quân Thục Hán chặn đánh quân Tào do Đặng Ngải và Chung Hội chỉ huy. Nhưng kết quả lại thất bại, Gia Cát Chiêm và con trai là Gia Cát Thượng tử trận.

Trong khi đó, Tư Mã Ý có 9 người con trai. Trong số những người con này, Tư Mã Sư và Tư Mã Chiêu đều có năng lực vượt trội hơn người, được rèn luyện từ bé. Sau này, một người trở thành đại tướng của nhà Tào Ngụy, còn một người soán ngôi hoàng đế, lập ra nhà Tấn.

Vấn đề thứ hai là cách giáo dục mà các con của Gia Cát Lượng và Tư Mã Ý tiếp nhận là khác nhau.

Tư Mã Ý năm xưa luôn bị nhà Tào Ngụy đề phòng nên hành sự luôn kiên nhẫn, không hề lung lay ý chí. Tư Mã Sư và Tư Mã Chiêu lớn lên trong môi trường này, hơn nữa nhiều lần được cùng cha tham gia vào các chiến trận. Do đó, hai người đã học hỏi được rất nhiều, xuất sắc về nhiều mặt, đặc biệt là biết hướng tầm nhìn đến đại cục.

Ngược lại, do là bậc trung thần hết lòng "cúc cung tận tụy" phục vụ cho nhà Thục Hán, nên cách giáo dục con cái của Gia Cát Lượng cũng chịu ảnh hưởng phần nào. Hơn nữa, dù thường xuyên viễn chinh nhưng Gia Cát Lượng lại không tạo điều kiện cho con trai có cơ hội trải nghiệm, học hỏi. Do không được cha dành nhiều thời gian chỉ bảo nên Gia Cát Chiêm không có nhiều kinh nghiệm thực chiến.

Thứ ba, khi Gia Cát Lượng còn sống, Thục Hán cũng không mạnh bằng Tào Ngụy và Đông Ngô. Tuy nhiều lần Bắc phạt để đánh Tào Ngụy, nhưng đáng tiếc Gia Cát Lượng lại mất sớm, khiến Thục Hán khó có thể tìm người thay thế để chủ trì đại cục.

Trong khi đó, Tư Mã Ý lại sống rất thọ. Trải qua 3 đời Tào gia, cuối cùng quyền lực của Tào Ngụy cũng nằm trong tay ông, từ đó đặt nền móng vững chắc để con cháu sau này lập ra triệu đại nhà Tấn.

Năm 265, Tấn Vương Tư Mã Viêm (tức cháu nội của Tư Mã Ý) đã phế truất Tào Hoán, chính thức lên ngôi hoàng đế, lập ra nhà Tấn, sử gọi là Tấn Vũ Đế.

Ông đã truy tôn thụy hiệu cho ông nội Tư Mã Ý là Tuyên hoàng đế, miếu hiệu là Cao Tổ, hoàng đế khai quốc của nhà Tấn; đồng thời truy tôn cha Tư Mã Chiêu là Văn hoàng đế, miếu hiệu là Thái Tổ.

Từ kết cục này rõ ràng có thể thấy được sự vượt trội của hậu duệ Tư Mã Ý so với hậu duệ của Gia Cát Lượng. Đối với ván cờ hậu duệ này, đúng là Gia Cát Lượng đã thua kém so với Tư Mã Ý.