Ly kỳ chuyện biến đổi giới tính trong sử Việt

Sử sách thời xưa ngoài những chuyện quốc gia đại sự, chuyện triều chính… còn có ghi chép một số hiện tượng tự nhiên được coi là lạ lùng như mặt trời nhiều quầng, sao sa, mưa ra thóc gạo, nước sông đổi màu... và cả chuyện gà trống đẻ trứng, gà mái biết gáy.

Nếu chuyện gà trống đẻ trứng, gà mái biết gáy là chuyện lạ liên quan đến loài vật thì việc biến đổi giới tính còn thấy ở con người. Chuyện lạ lùng này không được nhắc đến nhiều nhưng có một chuyện xảy ra vào tháng 7 năm Tân Mão (1351) đời vua Trần Dụ Tông (1342 – 1369) lại được nhiều cuốn sử ghi lại. Các sách như "Đại Việt sử ký toàn thư", "Đại Việt sử ký tiền biên", "Việt sử tiêu án", "Khâm định Việt sử thông giám cương mục" đều có chép ngắn gọn về chuyện lạ đó như sau: “Người con gái ở Thiên Cương trấn Nghệ An biến thành con trai” (Đại Việt sử ký toàn thư), sách Khâm định Việt sử thông giám cương mục cho biết Thiên Cương là tên làng (hương), thuộc Nghệ An.

Sử sách ghi chép ngắn gọn như vậy, không thấy có thêm lời bình hay thông tin gì khác. Câu chuyện biến đổi giới tính một cách tự nhiên sau này thấy chép trong sách Lan Trì kiến văn lục của Vũ Trinh, một vị quan cuối thời Hậu Lê với những chi tiết cụ thể như sau:

“Ở một thôn nọ thuộc xứ Thanh Hóa, có người con gái họ Trương 18 tuổi lấy người cùng thôn là Nguyễn Giáp. Vài năm sau sinh được một đứa con trai. Bỗng nhiên cô gái bị bệnh nặng, người nóng hừng hực, mê man bất tỉnh. Đến ba, bốn ngày thì nóng giảm dần, lại thấy phần dưới cơ thể đau đớn không chịu nổi, mê man ngủ thiếp đi, sau một đêm thì thành con trai, bệnh cũ lập tức khỏi hẳn. Trương liền lấy vợ khác cho chồng rồi trở về nhà, lấy người con gái họ Phạm ở thôn khác, lại sinh được người con gái.

Đến khi Trương về già, chia gia tài, lập con trưởng. Đứa con trai cũ nói:

- Tôi là con trai, gia sản phải thuộc về tôi.

Đứa con gái nói:

- Ông Trương là bố tôi. Anh là con trai họ Nguyễn, anh có cha anh, sao lại chiếm gia sản nhà họ Trương?

Hai đứa cứ tranh nhau không ai chịu ai. Ông Trương cũng không biết giải quyết thế nào, liền đem chuyện ấy lên trình quan. Quan cho gọi Trương lên, thì râu tóc bạc phơ rõ ràng là một ông lão. Trương kể lại trình tự câu chuyện. Quan liền chia gia sản đó làm hai, mỗi đứa con được môt phần”.

Tác giả Vũ Trinh còn cho biết, sau khi nghe chuyện này, một người bạn của ông có hỏi rằng:

- Gái mà biến thành trai, chả lạ lắm sao? Hẳn là người con gái ấy phải có chút khí cốt của bậc tu mi nam tử.

Nghe bạn nói, Vũ Trinh cười mà đáp rằng:

- Nếu đúng như lời ông nói thì bọn mày râu khắp thiên hạ ngày nay được là mấy mà chẳng biến hết thành đàn bà?

Người bạn cười hỏi tiếp:

- Thế thì chỉ có một mình ông làm nam tử chắc?!

Vũ Trinh cười lớn, đáp lại hóm hỉnh:

- Vâng! Tôi cũng là đàn bà.

Về chuyện nữ biến thành nam, trong sách Sơn cư tập thuật cũng có chép về câu chuyện tương tự như trên nhưng nội dung có khác đôi chút.