Ngọc Hân công chúa - Tiểu sử và bí mật ngôi đền thiêng lạ lùng

Ngọc Hân công chúa hay còn gọi là Bắc cung Hoàng hậu là một nhân vật nổi tiếng của lịch sử Việt Nam. Bà vẫn được mọi người nhắc tới với mối tình đẹp với vua Quang Trung và với tư cách là vợ thứ của ông. Nhiều người vẫn băn khoăn rằng Ngọc Hân công chúa là con ai mà trong sử liệu và nhiều cuốn sử sách lại đề cập nhiều về nàng tới như vậy.

Ngọc Hân công chúa sinh ngày 27 tháng 4 năm 1770. Trong ghi chép lịch sử, bà là con gái thứ 9 hoặc 21 của hoàng đế Lê Hiển Tông. Mẹ của bà là Chiêu nghi Nguyễn Thị Huyền, người xã Phù Ninh, thuộc phủ Từ Sơn – Bắc Ninh (nay là xã Ninh Hiệp thuộc Gia Lâm, Hà Nội).

Nhờ sự mai mối của tướng Bắc Hà là Nguyễn Hữu Chỉnh, Lê Ngọc Hân và Nguyễn Huệ thành hôn khi bà mới 16 tuổi. Tới năm Chiêu Thống thứ 2, tức năm 1788, Nguyễn Huệ lên ngôi Hoàng đế và lấy niên hiệu là Quang Trung, bà được phong là Hữu cung Hoàng hậu. Sau đó, tới năm 1789, Nguyễn Huệ phong bà làm Bắc cung Hoàng hậu.

Tương truyền, Ngọc Hân công chúa là người có tài sắc vẹn toàn. (Ảnh: Wiki)

Bà sinh cho hoàng đế Quang Trung 2 người con là công chúa Nguyễn Thị Ngọc Bảo và hoàng tử được đặt tên là Nguyễn Quang Đức.

Hình ảnh Ngọc Hân công chúa trong mắt người đời là một người phụ nữ vẹn toàn, xinh đẹp, thông minh, có tài nhưng lại đa truân. Đặc biệt là sau khi Quang Trung đột ngột băng hà vào năm 1792. Bà và con sống những ngày tháng đơn giản trong chùa Kim Tiền. Tới ngày 4 tháng 12 năm 1799, bà mất khi mới 29 tuổi. Ít lâu sau, hai con của bà cũng mất.

Cuộc đời của công chúa Ngọc Hân phải chịu nhiều nỗi truân chuyên cho đến tận khi chết vẫn phải chịu bao nỗi oan, bị đào mộ vứt hài cốt và còn rất nhiều điều khiến hậu thế tranh cãi không ngừng. Trong đó, cái chết và ngôi đền thiêng thờ bà là những bí ẩn như vậy.

Ngọc Hân công chúa qua đời ở tuổi 29 vì nỗi đau mất chồng khi chỉ mới ở bên nhau 6 năm. Những tưởng, cái chết của nàng là sự kết thúc cho một kiếp người nhưng cái dây oan nghiệt vẫn cứ cuốn lấy nàng ngay cả khi đã mất.

Số là sau khi nàng qua đời 3 năm, mẫu thân của nàng không yên tâm sợ rằng mộ công chúa Ngọc Hân bị kẻ thù xâm phạm nên bà đã bí mật vào Phú Xuân đưa hài cốt của nàng và hai con về an táng và lập miếu thờ tại Phù Ninh, tức Ninh Hiệp, Gia Lâm bây giờ.

Tượng của Ngọc Hân công chúa được đặt kín đáo tại đền Ghềnh. (Ảnh: Đền Ghềnh)

Nhiều năm qua đi, đền thờ Ngọc Hân công chúa bị xuống cấp, một ông tú tài đã cho dựng lại vì cảm thấy thương xót cho 3 mẹ con. Thế nhưng, một kẻ trong làng biết chuyện đã tố cáo lên với triều đình nhà Nguyễn rằng có người lập miếu thờ thân nhân của ngụy (Nguyễn Huệ). Sau đó, sự việc này đã biến thành vụ án lớn thời đó, ông tú tài bị kết trọng tội, tổng đốc của tỉnh Bắc Ninh bị giáng chức.

Triều đình nhà Nguyễn đã quật mộ công chúa Ngọc Hân và 2 con lên và ném xương cốt của họ xuống sông Hồng. Tương truyền, bên bờ sông Hồng có một ngôi đền, phía trước có một ghềnh nước xoáy, bởi vậy ngôi đền được đặt tên là Đền Ghềnh. Khi quan quân nhà Nguyễn đem hài cốt của công chúa Lê Ngọc Hân qua đây thì bỗng nhiên giông tố nổi lên.

Con thuyền lớn bị sóng gió quật dữ dội, trước tình thế nguy cấp, quan quân triều Nguyễn đành vứt xương cốt của 3 mẹ con xuống nơi đó rồi quay đầu về bờ. Dân làng Ái Mộ thương tiếc cho mẹ con nàng liền nhặt lại và lập cho nàng một đền thờ mới. Họ còn đặt tên cho nàng là "mẫu Thoải", tượng của nàng đặt được ở hậu cung để tránh kẻ xấu nhòm ngó.

Nào ngờ, nước sông đổi dòng, một lần lũ lớn đã cuốn trôi ngôi đền. Rất may, một người trong vùng là bà Đặng Thị Bản vì mến mộ tài năng và đức hạnh của công chúa Ngọc Hân nên đã đứng ra quyên góp xây dựng ngôi đền mới.

Theo các nhà học giả, do phần lớn các tài liệu ghi chép về thời Tây Sơn đã bị nhà Nguyễn tiêu hủy nên sự thật về số phận của Ngọc Hân công chúa và những người con vẫn chưa được xác định. Họ cũng đưa ra một số giả thuyết về cái chết của bà như sau:

Ngọc Hân công chúa mất khi chưa tròn 30 tuổi. (Ảnh minh họa)

Trong cuốn "Nhân vật Tây Sơn" và "Thi văn bình chú" đều đưa ra giả thuyết rằng vào năm Tân Dậu (tức năm 1801), khi đó Nguyễn Ánh chiếm được Phú Xuân, vua Cảnh Thịnh dẫn hoàng tộc và quần thần tháo chạy ra Bắc. Ngọc Hân công chúa cùng con phải thay tên đổi họ lánh vào Quảng Nam nhưng chưa được bao lâu thì bị nhà Nguyễn bắt về Phú Xuân.

Sau đó, bà bị xử trọng hình theo lối "Tam ban triều điển", tức là chọn một trong 3 cách chết là uống rượu độc, thắt cổ bằng lụa trắng, dùng Long Tuyền bửu kiếm tự sát. Tuy nhiên, trong "Thi văn bình chú", tác giả lại cho rằng, Ngọc Hân công chúa cùng hai con đã uống thuốc độc quyên sinh.

Ngược lại, Ngô Tất Tố trong bài lược sử "Công chúa Ngọc Hân" lại đưa ra giả thuyết là nàng đã tự tử, hai con thì thắt cổ bằng lụa mà chết.

Tuy nhiên, khi các nhà sử học đã căn cứ vào bản gia phả của dòng họ Nguyễn Ngọc tại làng Phù Ninh, Từ Sơn, Bắc Ninh để làm sáng tỏ các giả thuyết về cái chết của Ngọc Hân công chúa. Theo cuốn gia phả đó, Ngọc Hân công chúa mất vào ngày 8 tháng 11 năm Kỷ Mùi, tức là ngày 4 tháng 12 năm 1799.

Ngoài ra, chính sử triều Nguyễn còn lưu lại rằng, bà Nguyễn Thị Huyền là cung nhân của vua Lê Hiển Tông có người con gái tên là Lê Ngọc Hân. Ngọc Hân được gả cho Nguyễn Huệ và sinh được 1 gái 1 trai. Sau đó, Ngọc Hân chết, 2 con cũng đều mất sớm.

Tới đầu năm Gia Long, ngụy đô đốc Hài đã lén đem hài cốt của mẹ con bà Ngọc Hân từ Phú Xuân về Phù Ninh chôn cất và đổi lại tên họ để che giấu. Điều này đã chứng tỏ thời điểm Ngọc Hân công chúa và các con chết đều trước mốc tháng 6 năm 1801, cũng là trước khi Nguyễn Ánh tiến về Phú Xuân. Từ đó cũng có thể thấy những ghi chép trong chính sử triều Nguyễn về cái chết của Ngọc Hân công chúa và các con không phải do bị hành hình là chính xác.