Tìm hiểu về triệu chứng khiến con người không bao giờ cảm thấy vui

Niềm vui, theo triết gia Hy Lạp cổ đại - Epicurus, là sự khởi đầu và kết thúc của một cuộc sống hạnh phúc. Nhưng nếu bạn không thể cảm thấy vui thì sao? Đối với những người ở trong tình trạng gọi là anhedonia, niềm vui của nụ hôn đầu tiên, sự thỏa mãn sâu sắc trong việc giải một câu đố hoặc sự ấm áp khi nghe một bài hát yêu thích là những cảm giác mà họ không thể nào trải nghiệm được.

Nói một cách nghiêm túc, anhedonia có thể được mô tả như một cảm giác về sự chai sạn cảm xúc thường dẫn đến việc mất đi những khao khát về sự tiếp xúc vật lý.

Anhedonia được xem như một triệu chứng nhiều hơn là một căn bệnh. Những ảnh hưởng của tình trạng này khiến người ta bị suy nhược và bị ám ảnh bởi những ý nghĩ rằng họ không có khả năng sống hạnh phúc.

Niềm vui là gì?

Đứng đằng sau những nguyên tắc cơ bản nhất, niềm vui là cảm giác chúng ta đạt được sau khi tìm kiếm một kích thích.

Khả năng não bộ cảm thấy được niềm vui - đóng vai trò như một cơ chế kiểm soát quan trọng gắn kết chúng ta với mọi người để tạo thành các nhóm xã hội. Nó cũng giúp chúng ta củng cố một số hành vi tốt.

Joshua Garfield từ Trung tâm nghiên cứu rượu và ma túy Turning Point (Úc) giải thích, chúng ta có thể chia niềm vui thành hai loại: Dự đoán và sử dụng.

Có những người không bao giờ cảm thấy vui (Ảnh:Shutterstock)

Ông nói: "Nếu bạn được mời ăn tối cùng với một người bạn, và họ nói rằng họ đang nấu một trong những món ăn yêu thích của bạn. Khi nghe tin này bạn trải nghiệm một niềm vui trước (dự đoán), và giả sử họ thực sự nấu món đó ngon -niềm vui “sử dụng” xuất hiện ngay lập tức trong suốt quá trình ăn và sau khi bạn ăn xong".

Cả hai yếu tố này đóng vai trò trong khả năng học hỏi của chúng ta: "Nếu bạn cảm thấy vui trước khi trải nghiệm thứ gì (dự đoán), nhưng sau đó điều bạn mong đợi lại là một nỗi thất vọng, nó khiến bạn biết đây là một “lỗi dự đoán”. Và no sẽ giúp bạn đánh giá lại giá trị của mục tiêu một cách chính xác hơn”, Garfield nói.

Mặc dù những nghiên cứu của Garfield tập trung chủ yếu vào cá nhân nhưng ông cũng chỉ ra rằng: Niềm vui là một động lực xã hội mạnh mẽ. Vì vậy, những người không có khả năng cảm thấy niềm vui chẳng cảm nhận được gì ngoài một cảm giác hư vô hoặc một sự tồn tại trống rỗng. Đây là một trở ngại lớn trong việc học hỏi và tương tác với xã hội.

Nguyên nhân gây ra anhedonia?

Kinh nghiệm của chúng ta về niềm vui là sản phẩm hóa học thần kinh bên trong các mạch não được gọi là hạch nền cortico-ventral. Một phần của não được gọi là vỏ não trung gian trước trán (mPFC) đóng vai trò như một cảnh sát giao thông điều khiển cảm giác vui vẻ. Nó cho phép mức dopamine (hormone tạo ra niềm vui) tăng lên trong một phần của hạch nền và gợi cảm giác dễ chịu.

Nghiên cứu được xuất bản bởi các nhà thần kinh học của Đại học Stanford đã ủng hộ các nghi ngờ trước đây. Họ cho rằng những hoạt động yếu ớt trong mPFC có thể là nguyên nhân gây ra anhedonia.

Nguyên nhân cơ bản của hoạt động yêu này có thể là do di truyền. Căng thẳng hoặc chấn thương trong thời gian đầu đời, hoặc một số trường hợp lạm dụng chất gây nghiện cũng có thể ảnh hưởng đến khả năng của não.

Đây là bệnh hay triệu chứng?

Garfield giải thích: "Anhedonia thường được coi là một triệu chứng, chứ không phải là một tình trạng xuất hiện lúc ban đầu”.

Nói cách khác, anhedonia là thứ mà các nhà tâm lý học tìm ra để góp phần chẩn đoán các bệnh khác, như trầm cảm, tâm thần phân liệt, một số bệnh về rối loạn nhân cách, rối loạn căng thẳng sau chấn thương (PTSD) và rối loạn sử dụng chất gây nghiện.

Điều trị rối loạn khác với điều trị bệnh. Ví dụ như với chứng trầm cảm, bác sĩ có thể đề nghị trị liệu cá nhân, thuốc men hoặc trong trường hợp trầm trọng thì điều trị bằng điện động mạch.

Tuy nhiên, điều trị anhedonia không hề đơn giản. Theo Garfield, di truyền học hoặc cuộc sống căng thẳng ở giai đoạn đầu đời có thể khiến một số người dễ mắc phải các tình trạng liên quan đến anhedonia.

Garfield nói: "Có bằng chứng hợp lý cho thấy, sử dụng chất gây nghiện thường xuyên có khả năng gây ra anhedonia”. Mặc dù giả định này có thể dẫn đến một vòng lặp thông tin, ví dụ như vì không cảm thấy niềm vui nên họ mới tìm đến các chất gây nghiện và chất gây nghiện lại tác động gây ra anhedonia. Theo Garfield,bằng chứng này quá lộn xộn và không nhất quán.

“Cũng có một giả thuyết cho rằng anhedonia là những dấu hiệu xuất hiện sớm của việc phát triển chứng nghiện. Nhưng tôi không thấy bằng chứng nào cho thấy những người mắc chứng anhedonia có khả năng phát triển các vấn đề về sử dụng chất gây nghiện. Nhiều bằng chứng lại chứng tỏ điều ngược lại”, Garfield cho biết thêm.