Về vùng đất thiêng Lam Kinh nghe "chuyện tình" cây Đa - Thị hơn 300 năm tuổi

Cách trung tâm TP Thanh Hóa khoảng 50km về phía Tây Bắc, khu di tích Quốc gia đặc biệt Lam Kinh được quy hoạch với diện tích 200ha, trải rộng trên địa bàn 2 huyện Thọ Xuân và Ngọc Lặc (Thanh Hóa).

Nơi đây là quê hương và cũng là nơi an nghỉ của anh hùng Lê Lợi và các hoàng đế, vương hậu nhà Lê Sơ. Trải qua hơn 600 năm, với biết bao biến cố và thăng trầm của lịch sử, Lam Kinh dần trở thành phế tích. Năm 1994, khu di tích được Nhà nước trùng tu, tôn tạo và trở thành Di tích Quốc gia đặc biệt.

Bên trong khuôn viên rộng lớn, có vô số loài cây quý hiếm với tuổi đời hàng trăm năm tạo nên vẻ cổ kính, liêng thiêng cho khu di tích. Trong số đó phải kể tới cây Đa - Thị hơn 300 năm tuổi, với tích chuyện khiến du khách ghé thăm không khỏi bất ngờ.

Cây Đa - Thị nằm ở một góc của sân Rồng, gần Ngọ môn (còn gọi là Nghi Môn) của chính điện Lam Kinh. Gốc đa chằng chịt rễ cây và to đến mức cả chục người ôm mới xuể. Từ gốc đến ngọn đa cao chừng 30m, cành lá xanh tốt xõa bóng mát xuống sân Rồng.

Sở dĩ người ta gọi là cây Đa - Thị, bởi chỉ có 1 gốc nhưng 2 cây. Theo lời những người gắn bó lâu năm với khu di tích, xưa kia chỗ cây đa đang áng ngữ là một cây thị. Vào mùa hè, quả thị chín mọng thơm ngát một vùng, chim chóc từ đâu kéo nhau về ăn quả và làm tổ.

Trong những lần bầy chim kéo nhau về đậu trên cành thị ăn quả, đã vô tình mang theo hạt giống của cây đa về đây. Như một mối lương duyên, hạt giống cây đa rơi xuống đất nảy mầm mọc thành cây.

Sau này, cây đa lớn lên cành lá xanh tốt nhưng kỳ lạ thay, bộ rễ của cây không vươn xa như những cây đa thông thường khác, mà ôm trọn lấy gốc thị rồi hòa thành chung một gốc tự bao giờ.

Tương truyền, "chuyện tình" cây Đa - Thị tồn tại hàng trăm năm qua. Thời sung sức, cây đa và cây thị cùng nhau xanh tốt, cành lá quấn quýt vươn ra đón ánh nắng mặt trời. Vào mùa hè cây cho quả thị, tuy quả nhỏ vị chát nhưng thơm lừng một góc trời.

Năm 2007, cây thị già bỗng chết đi, để lại cây đa đơn độc đứng ở một góc của sân Rồng. Dù cây thị đã chết nhưng cây đa vẫn ôm trọn gốc cây thị ở trong lòng.

Gần 10 năm sau ngày cây thị chết đi, năm 2016, Ban Quản lý Khu di tích Quốc gia đặc biệt Lam Kinh không khỏi bất ngờ khi phát hiện từ góc bên phải của cây đa mọc lên một cây thị. Người dân vùng đất thiêng Lam Kinh gọi đó là sự hồi sinh của "mối tình" tri kỷ.

Cây thị mọc từ trong lòng cây đa, cành lá xanh tốt khiến du khách về tham quan khu di tích Lam Kinh rất ngạc nhiên, khi nghe hướng dẫn viên giới thiệu về chuyện tình cây Đa - Thị. Thậm chí, có du khách còn cảm động làm thơ về chuyện tình Đa - Thị, với những vần thơ bay bổng như:"Ngày xưa đa đã đa tình/Chứ đâu riêng chỉ anh em mình hôm nay,…".

Cũng vì sự hồi sinh kỳ lạ này mà mỗi khi nhắc tới cây Đa - Thị ở Khu di tích Lam Kinh, nhiều người thường liên tưởng đến mối tình thủy chung, trường tồn cùng đất trời. Ngày nay, các cặp đôi uyên ương khi về thăm vùng đất thiêng Lam Kinh thường tìm đến gốc cây Đa - Thị để cùng ước nguyện được sánh bước trọn đời, còn những cặp vợ chồng thầm ước được bên nhau đến bạc đầu răng long,...

Năm 2013, cây Đa - Thị tại Khu di tích Quốc gia đặc biệt Lam Kinh đã được Hội Bảo vệ thiên nhiên và môi trường Việt Nam công nhận là cây di sản bởi tầm vóc, sự độc đáo và giá trị lịch sử của nó.

Theo Ban Quản lý Khu di tích Quốc gia đặc biệt Lam Kinh, cây Đa - Thị là một trong số 18 cây di sản ở khu di tích. Trong đó, 13 cây thuộc phạm vi di tích Lam Kinh (thuộc xã Xuân Lam, thị trấn Lam Sơn, huyện Thọ Xuân), 5 cây thuộc phạm vi đền thờ Trung Túc Vương Lê Lai (xã Kiên Thọ, huyện Ngọc Lặc).

Đây đều là những cây có tuổi thọ trên 100 năm, có hình dáng đặc sắc và độc đáo. Cùng với đó là giá trị về mặt văn hóa, lịch sử, mỹ quan gắn với sự tồn tại của vùng đất thiêng Lam Kinh.