Vì sao con người lại có những giấc mơ hỗn loạn khi ngủ? Có ẩn ý sâu xa nào phía sau?

Có câu nói quen thuộc “ban ngày nghĩ gì, đêm nằm mơ”, phần lớn các giấc mơ thường liên quan đến những điều quen thuộc trong đời sống hằng ngày. Tuy nhiên, đôi khi trong giấc ngủ, chúng ta lại gặp phải những giấc mơ hỗn độn, trong đó xuất hiện hàng loạt hình ảnh và thông tin kỳ lạ, thậm chí là những thứ mà bản thân chưa từng nhìn thấy trước đây.

Câu hỏi đặt ra là: Tại sao con người lại có những giấc mơ ngẫu nhiên và lộn xộn như vậy? Vì sao chúng ta lại mơ về những điều chưa bao giờ chứng kiến?

Theo các nhà khoa học, nhận thức của con người về thế giới bên ngoài là kết quả của quá trình xử lý các tín hiệu điện sinh học của não bộ. Ví dụ, khi tai tiếp nhận âm thanh, nó sẽ tạo ra tín hiệu điện sinh học và truyền đến não để phân tích, từ đó giúp con người nghe được âm thanh.

Từ nguyên lý đó, các nhà nghiên cứu đưa ra một giả thuyết hợp lý: Khi ngủ, không phải toàn bộ các nơron thần kinh trong não đều ngừng hoạt động. Ở một thời điểm nào đó, một số nơron vẫn có thể phát ra những tín hiệu điện sinh học ngẫu nhiên. Những tín hiệu này được gửi đến não bộ và não sẽ cố gắng giải mã chúng. Tuy nhiên, vì các tín hiệu vốn đã hỗn loạn, nên việc xử lý chúng cũng trở nên rối rắm, dẫn đến những giấc mơ đầy ngẫu hứng và phi lý.

Ảnh minh họa.

Nếu điều này là đúng, những giấc mơ hỗn độn ấy có thể bị coi là “lỗi hệ thống” trong não người. Thế nhưng, bộ não vốn được coi là cấu trúc tinh vi nhất mà loài người từng biết đến, việc mắc lỗi như vậy rõ ràng là điều khó tin. Điều này khiến giới khoa học đặt ra câu hỏi: Liệu có lý do sâu xa hơn đằng sau việc não tạo ra những giấc mơ hỗn độn?

Điều đáng tiếc là dù con người đã có thể đặt chân lên vũ trụ, nhưng hiểu biết của chúng ta về chính bộ não của mình vẫn còn rất hạn chế. Cho đến nay, các nhà khoa học vẫn chưa đưa ra được lời giải thích chắc chắn cho hiện tượng này, tuy nhiên có một số giả thuyết đã được đưa ra.

1. Giấc mơ là sản phẩm phụ của hệ thống bộ nhớ

Trí nhớ của con người được phân chia thành nhiều cấp độ. Cấp độ càng cao thì càng dễ bị lãng quên, còn cấp độ thấp thì càng dễ bị bỏ qua. Tuy nhiên, dấu ấn của trí nhớ không tồn tại vĩnh viễn. Não bộ có cơ chế ghi nhãn trí nhớ động, ví dụ như ký ức được gợi nhớ nhiều lần sẽ được xếp hạng cao hơn, còn ngược lại sẽ dần bị xóa bỏ.

Giả thuyết này cho rằng khi con người ngủ, não bộ sẽ “nhàn rỗi” và tiến hành sắp xếp lại ký ức. Trong quá trình ấy, thông tin liên tục được đọc, lưu trữ hoặc loại bỏ. Một số “mảnh vụn” ký ức có thể đột ngột xuất hiện trong tâm trí. Vì các mảnh ký ức này không đầy đủ, não sẽ tự động “bổ sung” thông tin, và nếu quá trình bổ sung này không toàn diện, nó sẽ tạo nên những giấc mơ rối rắm.

2. Cơ chế tự bảo vệ của não bộ

Khi ngủ, phản ứng của não bộ đối với các kích thích bên ngoài giảm đi đáng kể. Đối với tổ tiên loài người sống trong môi trường đầy hiểm nguy thời cổ đại, điều này là vô cùng bất lợi. Một số nhà khoa học cho rằng não duy trì giấc mơ hỗn độn nhằm giữ cho bộ não hoạt động ở mức tối thiểu để có thể nhanh chóng tỉnh dậy khi gặp nguy hiểm.

Theo cơ chế này, khi ngủ, não bộ thỉnh thoảng sẽ xử lý một số thông tin ngẫu nhiên từ bộ nhớ để duy trì hoạt động. Vì thông tin được chọn lọc ngẫu nhiên, nên các chi tiết trong giấc mơ thường hỗn loạn. Sau khi được bộ não "bổ sung" thêm chi tiết, con người có thể mơ thấy những điều chưa từng thấy trong đời thực.

3. Giấc mơ là cách não “diễn tập” trước những tình huống chưa biết

Thế giới tự nhiên đầy rẫy điều chưa biết và tổ tiên loài người không có nhiều kinh nghiệm để xử lý chúng. Cách tốt nhất để đối phó là mô phỏng các tình huống trong mơ. Một giả thuyết cho rằng giấc mơ là quá trình não bộ mô phỏng các kịch bản chưa từng trải qua nhằm giúp con người “diễn tập” trước, từ đó tăng khả năng phản ứng trong thực tế.

Quan điểm này cho rằng giấc mơ hỗn loạn có thể giúp não bộ luyện tập trước các tình huống bất ngờ, từ đó cải thiện khả năng ứng phó khi thật sự gặp phải. Đó là một cách để tăng cường trải nghiệm mà không cần đối mặt trực tiếp với rủi ro.

Ngoài ba giả thuyết trên, còn có nhiều quan điểm mang tính “mở não” hơn, như giả thuyết cho rằng những hình ảnh chưa từng thấy trong mơ là dấu hiệu cho thấy giấc mơ có liên hệ với một vũ trụ song song. Tuy nhiên, các giả thuyết này hiện vẫn chưa được kiểm chứng khoa học, do đó chúng chỉ nên được xem như những suy đoán thú vị chứ không phải sự thật tuyệt đối.