Xác ướp cổ xưa nhất ở Đông Nam Á và miền Nam Trung Quốc hé lộ phương pháp ướp đặc biệt

Theo nhà khảo cổ học Hsiao-chun Hung từ Đại học Quốc gia Australia, những người săn bắt hái lượm trên khắp miền Nam Trung Quốc, Đông Nam Á và các đảo lân cận như Borneo và Java, đã thực hành kỹ thuật ướp xác này từ khoảng 4.000 đến 12.000 năm trước. Thay vì loại bỏ nội tạng hay sử dụng nhựa thông như người Chinchorro ở Nam Mỹ hay người Ai Cập, họ đã trói người chết trong tư thế khom lưng hoặc cuộn tròn. Sau đó, thi thể được từ từ hong khô trên ngọn lửa hun khói ở nhiệt độ thấp trong vài tháng.

Bằng chứng về phương pháp ướp xác đặc biệt này được tìm thấy trên hàng chục bộ xương tại 95 địa điểm khảo cổ. Các nhà khoa học đã nhận thấy các bộ xương thường bị "uốn cong quá mức" trong tư thế co cứng bất thường, đồng thời có những mảng cháy không đều trên hộp sọ hoặc các xương khác. Điều này không phải là dấu hiệu của hỏa táng trực tiếp mà là của quá trình gia nhiệt kéo dài ở nhiệt độ thấp và sự đổi màu do bồ hóng. Việc tiếp xúc liên tục với khói đã làm khô và làm mềm da của xác chết, giúp bộ xương không bị phân hủy. Các kỹ thuật phòng thí nghiệm như nhiễu xạ tia X và quang phổ hồng ngoại cũng đã xác nhận bằng chứng về việc tiếp xúc với nhiệt độ thấp kéo dài.

Việc hun khói thi thể trước khi chôn cất vẫn được quan sát thấy trong lịch sử ở các xã hội thổ dân Australia và thậm chí ngày nay ở một số vùng thuộc Cao nguyên New Guinea.

 

Các nhà nghiên cứu tin rằng việc ướp xác bằng khói có thể bắt nguồn từ những tín ngưỡng cổ xưa tập trung vào việc bảo quản thi thể của tổ tiên được tôn kính. Hsiao-chun Hung nghi ngờ rằng những tín ngưỡng này đã lan truyền khắp Nam Á và có thể đến Đông Bắc Á sau khi các nhóm người di cư khỏi châu Phi bắt đầu từ khoảng 60.000 năm trước. Bà Hung cho biết, làm thế nào mà những người săn bắn hái lượm thời xưa phát hiện ra rằng hun khói cơ thể người có thể bảo quản nó "vẫn là một bí ẩn hấp dẫn và đáng suy ngẫm", và "chúng ta không thể chắc chắn liệu việc hun khói cơ thể có phải được hình thành đầu tiên như một cách để bảo quản nó hay không". Có thể người xưa đã vô tình phát hiện ra việc hun khói, như một sản phẩm phụ của một nghi lễ nào đó, hoặc họ đã phát hiện ra việc hun khói thịt động vật trước rồi mới áp dụng cho người chết.

Phương pháp này có thể mang ý nghĩa tâm linh, tôn giáo hoặc văn hóa vượt xa ý nghĩa đơn thuần là làm chậm quá trình phân hủy.

Phát hiện này không chỉ cung cấp cái nhìn sâu sắc về các nghi lễ tang lễ tiền nông nghiệp mà còn thách thức quan niệm rằng Ai Cập là cái nôi của nghệ thuật ướp xác. Nó mở ra một chương mới trong việc nghiên cứu về các nền văn hóa cổ đại ở Đông Nam Á và Trung Quốc, cho thấy sự phức tạp và phong phú trong các tập tục tâm linh của họ từ hàng thiên niên kỷ trước.

Các xác ướp cũng có thể ủng hộ mô hình "hai lớp" về di cư sớm vào Đông Nam Á. Mô hình này dựa trên ý tưởng rằng những người săn bắt hái lượm cổ đại đã đến như một làn sóng di cư từ 65.000 năm trước và khác biệt với những người nông dân thời kỳ đồ đá mới sau này cùng các tập tục chôn cất của họ, vốn chỉ xuất hiện cách đây 4.000 năm. Những người săn bắt hái lượm cổ đại sử dụng phương pháp chôn cất hun khói có thể đã tạo ra các quần thể người hiện đại ở Đông Nam Á, chẳng hạn như người Dani và người Pumo, những người vẫn còn thực hành nghi lễ tang lễ này.