Lo ngại quy định đấu giá quyền khai thác khoáng sản thêm 'đất' cho cơ chế 'xin cho'

Hiện Chính phủ đang soạn thảo và dự kiến sẽ trình Quốc hội thảo luận Dự thảo Luật Địa chất và Khoáng sản vào kỳ họp Quốc hội tháng 6/2024.

Trên cơ sở các ý kiến doanh nghiệp, hiệp hội, chuyên gia, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) đã đưa ra một ý kiến góp ý với Dự thảo Luật Địa chất và Khoáng sản.

Về đấu giá quyền khai thác khoáng sản, Điều 104 Dự thảo quy định về khu vực không đấu giá quyền khai thác khoáng sản. VCCI cho rằng, cách thiết kế tạo cho quy định này không gian rất rộng để tiếp tục thực hiện theo hình thức “xin-cho”.

Cụ thể, theo phân tích của VCCI, Dự thảo quy định ngoài các trường hợp cụ thể được quy định tại Luật, khu vực không đấu giá còn có thể do Chính phủ quy định (điểm e) hoặc do Thủ tướng quyết định (điểm d). Quy định này tạo không gian rất rộng cho tình trạng xin cho khi tiêu chí khoanh định khu vực không đấu giá quá rộng, tương tự như cách thiết kế của Luật Khoáng sản 2010.

Thực tế, theo báo cáo tổng kết 10 năm thi hành Luật Khoáng sản 2010 của Bộ TN&MT, chỉ có 6 giấy phép được cấp theo hình thức đấu giá trên tổng số 421 giấy phép khai thác khoáng sản do Bộ TN&MT cấp, chiếm tỷ lệ 1,4%. Đối với các giấy phép do UBND cấp tỉnh cấp, có 394 trên tổng số 4279 giấy phép được cấp theo hình thức đấu giá, chiếm tỷ lệ 9,2%. Tỷ lệ rất thấp cho thấy đa số các mỏ khoáng sản vẫn được cấp phép chủ yếu theo hình thức “xin-cho”.

Dự thảo quy định các khu vực không đấu giá quyền khai thác khoáng sản nếu khoáng sản đã được quy hoạch là nguồn nguyên liệu cho các dự án chế biến ra sản phẩm công nghiệp.

"Quy định này có nội hàm rất lớn, bao trùm nhiều loại khoáng sản quan trọng, đặc biệt là nhóm khoáng sản kim loại như quặng bauxite, quặng titan, quặng sắt… Đây đều là những loại khoáng sản còn nhiều tiềm năng khai thác, có giá trị thương mại lớn. Khi đó, các mỏ này đều có thể chuyển thành cơ chế không đấu giá, tiếp tục thực hiện cơ chế xin cho", VCCI nhấn mạnh.

Trong khi đó, hiệu quả của công tác đấu giá đã được ghi nhận trên thực tế. Giá trúng đấu giá của 6 giấy phép do Bộ TN&MT cấp cao hơn giá khởi điểm 76% (tính theo bình quân không gia quyền). Như vậy, nếu mở rộng các trường hợp đấu giá sẽ mang lại lợi ích rất lớn cho ngân sách, đồng thời tạo môi trường kinh doanh minh bạch, lành mạnh cho các doanh nghiệp.

Từ phân tích trên, VCCI đề nghị nghiên cứu cân nhắc quy định theo hướng tất cả các quyền khai thác khoáng sản phải được cấp thông qua đấu giá (hoặc đấu thầu). Việc loại trừ các khu vực khoáng sản không đấu giá có thể được thay thế bằng việc thêm các điều kiện để được tham gia đấu giá, ví dụ như các khu vực khoáng sản tại biên giới, ven biển, khu vực có ảnh hưởng đến quốc phòng an ninh thì hạn chế nhà đầu tư nước ngoài hoặc thêm thủ tục thẩm tra điều kiện về an ninh đối với nhà đầu tư trước khi đấu giá.