Chiến lược giúp Nga đã đạt bước tiến ở Kharkov

Theo trang The Guardian (Anh), hồi tháng 3, Tổng thống Vladimir Putin đã ra tín hiệu rằng Nga có ý định lập “vùng đệm” dọc biên giới bên trong Ukraine. Một tháng sau, Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov cũng nhấn mạnh rằng Kharkov có “vai trò quan trọng” trong chiến lược đó giữa lúc khu vực này đang quay cuồng vì vụ ném bom đánh sập hai nhà máy điện vào ngày 22/3.

Vào thời điểm đó, Quân đội Moskva đang xây dựng Nhóm lực lượng phía Bắc mới - được Viện Nghiên cứu Chiến tranh (ISW) ước tính có quân số 30.000 người - tại tỉnh Belgorod của Nga. Tuần trước, 2 ngày trước cuộc tấn công diễn ra vào rạng sáng, Thống đốc khu vực Kharkov cho biết họ đã phát hiện lượng lớn lực lượng Nga.

Một nguồn tin cho biết thêm cảnh báo từ cơ quan tình báo quốc phòng Anh tới giới lãnh đạo Ukraine đã được thông qua. Vào lúc 5 giờ sáng ngày 10/5, khoảng 5.000 - 10.000 binh sĩ Nga đã vượt biên giới ở hai điểm then chốt. Giới quan sát dự đoán cuộc tấn công sẽ nhanh chóng bị đẩy lùi.

Thực tế, tuyến phòng thủ của Ukraine rất mỏng manh thậm chí không tồn tại. Chỉ huy người Ukraine Denys Yaroslavsky cho biết tại Vovchansk, cách Kharkov chưa đầy 64 km về phía Tây Bắc, tuyến công sự và mìn đầu tiên không tồn tại. Trong khi đó, cựu chiến binh Ukraine có mối liên hệ trong khu vực cho biết đơn giản là Kiev không có các đơn vị phòng thủ sẵn sàng chiến đấu và lực lượng phòng thủ không được bố trí hợp lý.

Đến giữa tuần, giao tranh đã lan đến Vovchansk và các làng phía bắc Lyptsi, cách thành phố thứ hai của Ukraine, nơi sinh sống của 1,3 triệu người, khoảng 32km. Mục tiêu ngắn hạn của Nga là tiếp tục pháo kích vào các khu vực của thành phố này với tầm bắn pháo 152mm trong phạm vi 25 km.

Tình thế đảo ngược nhanh chóng tại khu vực từng rất yên bình là bước thụt lùi mới nhất của Ukraine trong năm 2024. Cho đến nay, Nga vẫn tiếp tục tăng quy mô lực lượng lên 510.000 quân, đồng thời tận dụng tình trạng thiếu hụt đạn dược và phòng không của quân phòng thủ Ukraine để kiểm soát Avdiivka vào tháng 2 và chiếm giữ một đầu cầu ở phía Tây Bắc thành phố này vào tháng 4. Đến tháng 5, Nga bắt đầu tiến vào Kharkov.

Những khó khăn về quân sự của Ukraine một phần là do Mỹ tạm ngừng cung cấp vũ khí suốt 4 tháng. Thách thức này sau đó đã được giải quyết vào tháng trước, khi gói viện trợ trị giá 61 tỷ USD được Quốc hội thông qua và các nước châu Âu nỗ lực tăng cường sản xuất vũ khí trước cuối năm 2024. Cùng lúc đó, Ukraine đang gặp khó khăn trong việc tuyển mộ binh sĩ và đã giảm độ tuổi tối thiểu từ 27 xuống 25.

Tình trạng thiếu hụt pháo binh, hệ thống phòng thủ chống tên lửa đạn đạo và bom lượn tầm xa đã được quan sát rõ ràng trong những tuần gần đây. Tuy nhiên, ông Jack Watling, chuyên gia về chiến tranh trên bộ tại Viện nghiên cứu Dịch vụ Thống nhất Hoàng gia, cho biết Nga cũng đang khắc phục những hạn chế của quân đội và bắt đầu kết hợp với các lợi thế về đạn dược của họ.

Ngoài ra, hệ thống phòng thủ tên lửa đất đối không suy giảm khiến Ukraine phải tập trung vào việc ngăn chặn các máy bay phản lực Nga ở tiền tuyến. Họ không thể hạ gục máy bay không người lái trinh sát Orlan-10, đang “thường xuyên bay qua cả Kharkiv và Zaporizhzhia”, ông Watling cho biết. Hơn thế nữa Ukraine cũng phải phát hiện và tiêu diệt chính xác các mục tiêu phía sau tiền tuyến.

Nga đã tấn công thành phố Kharkiv từ cuối tháng 3 bằng bom lượn phóng từ trên không. Trong cuộc tấn công mới nhất hôm 15/5, Thống đốc tỉnh Kharkiv, Oleh Syniehubov, cho biết có 4 người bị thương sau khi bom tấn công phía bắc thành phố. Cuối ngày hôm đó, Tổng thống Volodymyr Zelensky đã yêu cầu Ngoại trưởng Antony Blinken cấp 2 khẩu đội phòng không Patriot trị giá 1 tỷ USD để giúp bảo vệ khu vực Kharkov.

Các nhà phân tích quân sự nhấn mạnh có nhiều nguyên nhân khiến Ukraine bị đẩy lùi. Khu vực này là vùng xám dân cư thưa thớt và đặc biệt khó bảo vệ vì Kiev bị cấm sử dụng vũ khí Mỹ để tấn công các mục tiêu ở Nga.

Ông George Barros, nhà phân tích của ISW, cho biết: “Sẽ chẳng khác nào hành động tự sát khi Ukraine có tuyến phòng thủ chính ở biên giới, nơi Nga có thể tấn công bằng pháo và bom lượn và Kiev không có sẵn các loại vũ khí như HIMARS để đáp trả do lệnh hạn chế của Mỹ. Kết quả là lực lượng Nga có thể tập trung vượt qua biên giới trong một không gian tương đối an toàn”.

Nhà phân tích này cho rằng Ukraine cũng đang gặp khó khăn về vấn đề nhân lực, khiến họ không có khả năng xây dựng các công sự dọc theo toàn bộ biên giới phía Bắc. Sau cuộc tấn công vào Kharkov, Tổng tư lệnh các lực lượng vũ trang Ukraine Oleksandr Ykovets nhấn mạnh các công sự tốt hơn đã được chuẩn bị ở tuyến thứ hai, cách tiền tuyến này 15 - 17km và ở tuyến thứ ba sâu tới 35km.

Ông Barros lưu ý cho đến nay, các lực lượng Nga đã điều động tới 30.000 binh sĩ từ Belgorod đến Kharkov, thậm chí là 50.000 quân nếu tính cả các lực lượng gần đó. Song điều đó vẫn chưa đủ để đe dọa một thành phố có quy mô như Kharkov.

Trận chiến này không phải là cuộc tranh giành lãnh thổ với thành phố thứ 2 của Ukraine, mà nhiều khả năng là sự kết hợp của một cuộc tấn công nghi binh nhằm làm suy yếu các tuyến phòng thủ ở Donbas và nỗ lực sử dụng pháo kích để biến Kharkov thành một "thành phố ma".