UCAV sẽ 'hạ huyệt' F-35?

Những tranh luận hầu hết xuất phát từ sau tuyên bố của Giám đốc điều hành Tesla, ông Musk rằng kỷ nguyên chiến đấu cơ có người lái đã hết và nếu tiêm kích F-35 đối mặt một UCAV, máy bay thế hệ 5 Mỹ sẽ không có cơ hội chiến thắng.

Lời phát biểu của ông Musk đã phần nào được chúng minh trong chiến dịch "Mùa xuân hoà bình" Thổ Nhĩ Kỳ thực hiện tại tỉnh Idlib của Syria vừa qua khi phần lớn các cuộc không kích vào quân đội chính phủ Syria cùng lực lượng ủng hộ đều được Ankara giao nhiệm vụ cho UCAV.

Chiếc Bayraktar-TB2 của Thổ bị bắn rơi tại Idlib, Syria.

"UCAV Thổ Nhĩ Kỳ trên bầu trời Syria là yếu tố thay đổi hoàn toàn cuộc chơi về mặt chiến thuật. Chiến trường Idlib có nhiều điểm nóng có ảnh hưởng lớn tới thế cân bằng quân sự như Saraqib, Neirab và Atarib. Phi đội UCAV có thể tạo ra khác biệt tại những điểm nóng này", Can Kassapoglu, giám đốc Chương trình Nghiên cứu An ninh và Quốc phòng thuộc tổ chức phân tích EDAM có trụ sở tại Istanbul tuyên bố.

Thổ Nhĩ Kỳ từng dùng UCAV tại Syria trong chiến dịch "Cành Oliu" nhằm vào dân quân người Kurd hồi cuối năm 2018. Nhưng chiến dịch "Mùa xuân Hòa bình" được Thổ Nhĩ Kỳ phát động hôm 1/3 là lần đầu tiên nước này triển khai UCAV chống lại lực lượng chính phủ Syria, trong đó các máy bay không người lái nội địa như Anka-S và Bayraktar-TB2 được sử dụng với quy mô và cường độ lớn.

Giới chuyên gia cho rằng, Quân đội Thổ Nhĩ Kỳ đã sử dụng tới hàng chục UCAV chỉ trong vài ngày giao tranh. Chúng không chỉ tấn công vị trí quân đội chính phủ và dân quân được Damascus hậu thuẫn, mà còn nhằm vào những khu vực nằm sâu trong lãnh thổ Syria gần thành phố Aleppo và Hama.

Chiến dịch không kích bằng UCAV tại Idlib theo tuyên bố của Ankara là họ đã vô hiệu hóa 135 xe tăng, 5 hệ thống phòng không và hơn 2.500 binh sĩ, dân quân thân chính phủ Syria. Một số nguồn tin cho rằng những chiếc UCAV cũng hạ sát nhiều sĩ quan cấp cao của quân đội Syria và dân quân vũ trang nhưng thông tin này bị Syria bác bỏ.

Sự đáng sợ của phi đội UCAV không thể phủ nhận nhưng giới quân sự Mỹ cho rằng, dù kỹ thuật và công nghệ trí tuệ nhân tạo ứng dụng cho UCAV đã đạt được những tiến bộ rõ rệt, nhưng chúng chưa hoàn toàn trưởng thành và khó xử lý thông tin hiệu quả như các phi công chiến đấu đã được đào tạo nghiêm ngặt.

Tư lệnh không quân Mỹ Mike Holmes cho biết, về lâu dài, Mỹ và hầu hết các quốc gia khác vẫn cần máy bay chiến đấu, máy bay ném bom và máy bay có người lái khác để thiết lập và duy trì ưu thế trên không.

Trong năm 2019, ba chiếc xe Tesla của ông Musk có khả năng lái tự động đã gặp tai nạn, điều này cho thấy tiềm năng của các hệ thống tự động không nên được cường điệu hóa.

Không những vậy, những yêu cầu kỹ thuật cao của UCAV có thể gây ra các vấn đề về “đạo đức chiến tranh”. Phải mất thời gian để dữ liệu cảm biến được truyền từ máy bay đến người điều khiển, người vận hành cần xử lý thông tin và đưa ra quyết định, sau đó lệnh sẽ được truyền trở lại máy bay.

Với môi trường chiến tranh cần ra quyết định tức thời thì quá trình này bị chậm và việc truyền thông bị chậm trễ có thể làm cho UCAV không thể duy trì khả năng cơ động. Do đó, UCAV cần các hệ thống rất tự động và phải hoàn toàn tự động.

Trong trường hợp UCAV nằm ngoài phạm vi điều khiển, chúng cần được trao quyền với khả năng ra quyết định thông qua bộ xử lý trên máy bay hoặc quy trình điện toán đám mây được mã hóa. Cho đến nay, công nghệ này không tồn tại, và thậm chí nếu có, nó sẽ mang lại các vấn đề đạo đức và luân lý.

Hiện tại UCAV vẫn cần con người điều khiển từ xa, không chỉ dựa vào hệ thống tự động để xác định bạn - thù, mà còn có thể tự động triển khai bố trí trong trường hợp chưa nhận được sự đồng ý từ con người, đây là tình huống rất nguy hiểm, UAV thậm chí có thể trở thành cỗ máy giết người.

Theo số liệu được tạp chí Defense News tiết lộ, tính đến tháng 6/2015, số người bị UCAV sát hại nhầm tại khu vực giáp ranh Afghanistan - Pakistan lên đến 6.000 người, tỉ lệ là 10 thường dân và 1 khủng bố.

Chiếc MQ-9 là ác mộng với phiến quân nhưng cũng rất nhiều lần bắn nhầm vào dân thường.

Lý do là bất kể người nào có râu và đang đeo súng đối với UCAV đều là khủng bố. Ngày 17/3/2011, một hội nghị của 38 viên chức dân cử thuộc chính quyền Pakistan bị drone đánh vì nhầm là họp khủng bố.

Không những vậy, việc dùng UCAV thực hiện nhiệm vụ không kích cũng khiến bên sử dụng có thể chịu thiệt hại nặng nề và thực tế này đã được chúng minh trong chiến dịch "Mùa xuân Hoà bình" của Thổ.

Cụ thể, chỉ trong khoảng 1 tuần thực hiện chiến dịch này đã có 40 chiếc UCAV các loại của Thổ bị bắn rơi hoặc bị vô hiệu (số liệu phía Syria đưa ra). Con số này đã bị Thổ bác bỏ và khẳng định, số thiệt hại thực tế chỉ bằng 1/2 số liệu trên.

Mặc dù vậy, đây là thiệt hại quá lớn Ankara phải gánh chịu. Từ thực tế này, giới quân sự Mỹ khẳng định, để UCAV thay thế hoàn toàn nhiệm vụ của chiến đấu cơ có người lái đó là chuyện của tương lai xa.