Vì sao ngư lôi siêu khoang của Nga bị đánh giá thấp?

Đầu tiên cần xem xét nguyên lý hoạt động của Shkval. Khi một vật thể di chuyển trong môi trường nước nó sẽ tạo ra những bọt khí xung quanh do chuyển động của mình, đó chính là hiện tượng tạo khoang trong tự nhiên.

Còn siêu khoang là trường hợp đặc biệt hơn, khi một bọt khí lớn xuất hiện và bao trùm lên toàn bộ đối tượng, khi đó vật thể này sẽ gần như bay trong không khí do triệt tiêu tối đa ma sát. Đây là nguyên tắc áp dụng trên ngư lôi siêu tốc VA-111 Shkval.

VA-111 Shkval được bắt đầu nghiên cứu từ thập niên 1960 như một vũ khí chuyên dùng cho tàu ngầm tần công để chống lại tàu ngầm nguyên tử và tàu mặt nước đối phương.

Đến ngày 29/11/1977, ngư lôi siêu khoang VA-111 Shkval chính thức được chấp nhận đưa vào trang bị trong thành phần tác chiến của Hải quân Liên Xô.

Ngư lôi Shkval sử dụng động cơ nhiên liệu rắn, phần đầu lắp thiết bị tạo khoang đặc biệt. Đó là một miếng kim loại dày hình elip được mài sắc cạnh, có góc nghiêng so với trục dọc, mặt cắt ngang hình tròn để tạo góc nâng.

Trên thực tế, một thiết bị tạo bọt là không đủ, do đó đầu ngư lôi bổ sung những ống dẫn khí tạo bọt, bọt khí được tạo ra bởi một máy nguồn tăng khí ga. Điều này cho phép tăng khối bọt khí và tạo bong bóng bao trùm toàn bộ thân ngư lôi.

Ngư lôi siêu khoang Shkval có tốc độ khi ra khỏi ống phóng đạt 93 km/h và lên tới trên 360 km/h lúc động cơ hoạt động hết công suất, nhanh gấp đôi so với các loại ngư lôi thông thường.

Đầu đạn của VA-111 có trọng lượng 210 kg, đủ sức bẻ gãy đôi một khu trục hạm 10.000 tấn chỉ với duy nhất một phát bắn.

Tuy vậy cần phải nói thêm rằng bên cạnh ưu điểm thì VA-111 cũng mang trong mình những nhược điểm chết người, khiến việc sử dụng nó trong tác chiến phải được cân nhắc kỹ lưỡng.

Thứ nhất, tầm bắn của Shkval quá ngắn, tối đa chỉ đạt 6.858 m, buộc tàu ngầm phải áp sát đối phương mới có thể ra đòn. Đây là điều cực kỳ nguy hiểm do các chiến hạm hiện đại đều có hệ thống định vị thủy âm tối tân cùng vũ khí chống ngầm cực kỳ uy lực.

Thứ hai, chính công nghệ siêu khoang tạo vận tốc vượt trội lại khiến cho ngư lôi không thể thiết lập mối liên lạc hai chiều, khi tín hiệu radio bị cản lại ở bên ngoài, không thể xuyên qua bọt khí.

Ngư lôi phải phụ thuộc vào việc ước lượng tọa độ mục tiêu trước khi phóng, độ linh hoạt của nó cũng cực kỳ kém, do một cú chuyển hướng gấp sẽ phá vỡ bong bóng siêu khoang.

Thứ ba, tính bí mật của ngư lôi Shkval hoàn toàn không có, do nó tạo ra tiếng ồn cực lớn và hình thành đường bọt khí nổi trên mặt nước rất dễ quan sát.

Cuối cùng, đơn giá của ngư lôi Shkval được cho là cao hơn đáng kể so với những loại thế hệ cũ hơn, trong khi ưu điểm chưa đến mức vượt trội.

Với những lý do trên, các loại ngư lôi có điều khiển như TEST-71 hay Type 53-65 kết hợp với tên lửa hành trình Kalibr sẽ mang lại cho tàu ngầm hiện đại năng lực tác chiến cao hơn, đặc biệt là không buộc nó phải đối mặt với tình huống nguy hiểm như khi mang VA-111 Shkval.

Hiện tại Nga thông báo đã bước đầu thử nghiệm thành công biến thể Shkval 2.0 với tầm bắn xa hơn và có khả năng điều khiển. Nếu vũ khí trên sớm hoàn thiện thì nó mới thực sự đủ khả năng thay thế những sản phẩm thuộc thế hệ cũ.