130 năm Đà Lạt: Khởi nguồn thành phố sáng tạo

Xu hướng thời đại

Thành phố sáng tạo, nơi mà ở đó con người với tính sáng tạo là tài nguyên quan trọng, tạo ra của cải vật chất cho xã hội. Với cách hiểu về thành phố sáng tạo được phân tích như trên, nhiều thành phố thay vì tập trung vào các ngành công nghiệp khai thác tài nguyên thiên nhiên, dễ có tác động xấu tới môi trường, đã dần hướng tới nền công nghiệp sáng tạo - công nghiệp văn hóa.

Lãnh đạo UBND tỉnh Lâm Đồng tiếp ông Michael Croft - Trưởng đại diện UNESCO tại Việt Nam. Cuộc gặp là “cơ duyên” đưa Đà Lạt gia nhập mạng lưới thành phố sáng tạo.

Mục tiêu của các thành phố này là xây dựng cơ sở hạ tầng phục vụ hoạt động sáng tạo, thu hút lực lượng lao động sáng tạo và tạo ra các sản phẩm độc đáo, nâng cao sức cạnh tranh toàn diện thương hiệu đô thị toàn cầu.

Một vấn đề cần chú ý đối với thành phố sáng tạo là sự sáng tạo không chỉ có ở tầng lớp nghệ sĩ, kỹ sư, các nhà khoa học, doanh nhân... hay những người đang làm công việc trí óc, mà sự sáng tạo tồn tại ở tất cả mọi người. Thành phố sáng tạo đó không phải chỉ ưu tiên tầng lớp trí thức mà tận dụng sự sáng tạo từ mọi thành phần trong xã hội, để từ đó tạo nên bản sắc riêng biệt, độc đáo và hiếm có.

Mạng lưới thành phố sáng tạo do UNESCO khởi xướng năm 2004, tính đến năm 2023, toàn thế giới đã có 301 thành phố thành viên. Ở Việt Nam, Hà Nội là thành phố đầu tiên gia nhập vào cuối năm 2019. Mục tiêu chung của mạng lưới là các thành phố thành viên sẽ đặt sự sáng tạo và các ngành công nghiệp văn hóa vào trung tâm của các kế hoạch phát triển và hợp tác tích cực với bạn bè quốc tế.

Khi tham gia mạng lưới, các thành phố thành viên sẽ cam kết chia sẻ những bài học thành công, bài học kinh nghiệm và cùng xây dựng mối quan hệ hợp tác với khu vực công – tư và các tổ chức xã hội dân sự nhằm: phát huy sự sáng tạo, phát triển, chia sẻ và cung cấp thông tin về các hoạt động, sản phẩm hay dịch vụ văn hóa; xây dựng các không gian sáng tạo, đổi mới và mở rộng cơ hội cho các nhà sáng tạo cũng như các chuyên gia trong lĩnh vực văn hóa, nghệ thuật; tăng cường tính tiếp cận và sự tham gia vào đời sống văn hóa, đặc biệt là của nhóm, cá nhân yếu thế hay nhóm thiểu số; lồng văn hóa và sáng tạo vào các chiến lược phát triển bền vững cho thành phố.

Đà Lạt sở hữu những kiến trúc độc đáo, hàng trăm năm tuổi. (Ảnh: Ngô Văn Lai)

Khi được UNESCO công nhận, thành phố sáng tạo được coi là khát vọng của chính quyền và toàn dân thành phố; một lời kêu gọi rõ ràng để khuyến khích tư duy sáng tạo và trí tưởng tượng, tạo ra của cải vật chất cho xã hội, mang tính đột phá, với triết lý mang lại nhiều cơ hội sáng tạo hơn trong một thành phố có nhiều tiềm năng phát triển chưa được khai thác tương xứng.

Đồng thời cũng khuyến nghị rằng đô thị đó phải tạo ra các điều kiện cần thiết để mọi người suy nghĩ sáng tạo, lập kế hoạch và hành động với việc khai thác các tiềm năng hoặc giải quyết các vấn đề đô thị trong tương lai.

Tiềm năng riêng của Đà Lạt

Song song với tài nguyên thiên nhiên, Đà Lạt còn sở hữu những kiến trúc độc đáo qua các công trình kiến trúc hàng trăm năm có một không hai, do chính từ tư duy sáng tạo của con người qua bao thế hệ đã tạo nên. TP Đà Lạt cũng là vùng đất hứa đã lôi cuốn, giữ chân biết bao cư dân khắp mọi miền đất nước từ lúc “khai thiên lập địa” cho đến hôm nay để cống hiến và phát triển tài năng.

Buổi hòa nhạc đẳng cấp quốc tế Hoa Sen SoundFest – 2023 diễn ra mới đây tại Đà Lạt.

Họ cũng luôn say mê lao động sáng tạo, phát huy trí tuệ vun đắp trong quá trình hình thành phát triển đã tạo ra những sản phẩm sáng tạo rất phong phú về: văn hoá, ẩm thực, mỹ thuật, thủ công mỹ nghệ, âm nhạc, kiến trúc, thiết kế, văn học, nhiếp ảnh, điện ảnh… Đồng thời tạo nên phong cách người Đà Lạt “hiền hoà - thanh lịch - mến khách”.

Với cảnh quan tự nhiên tươi đẹp hài hoà, cảnh quan kiến trúc độc đáo và khí hậu đặc trưng đã tạo nên Đà Lạt và từ đó trở thành thành phố đáng sống. AirVisual (ứng dụng đo chất lượng không khí) đã chứng minh theo một bảng thống kê vào các thời điểm khác nhau ở các năm gần đây thì chỉ số ô nhiễm không khí ở Đà Lạt chỉ dừng ở mức 46 với màu xanh lá cây, nếu so sánh với các trung tâm du lịch nổi tiếng khác thì Đà Lạt luôn tốt nhất quốc gia và quốc tế.

Đầu năm 2021, UBND tỉnh Lâm Đồng đã làm việc với ông Michael Croft - Trưởng đại diện UNESCO tại Việt Nam, để giới thiệu về các tiềm năng, lợi thế so sánh và những giá trị di sản của Đà Lạt đã được UNESCO công nhận. Ông Michael Croft đánh giá cao về những điều kiện thuận lợi của Đà Lạt vốn có theo tiêu chí của thành phố sáng tạo; đặc biệt là lĩnh vực điện ảnh và âm nhạc.

Trên cơ sở đó, Trưởng đại diện UNESCO tại Việt Nam khuyến nghị, UBND tỉnh Lâm Đồng cần sớm thành lập ban chỉ đạo thường xuyên kết nối với văn phòng UNESCO tại Việt Nam để được hướng dẫn trình tự thủ tục lập hồ sơ và sẽ giới thiệu các tổ chức quốc tế, các thành phố sáng tạo toàn cầu hỗ trợ Đà Lạt trong quá trình xây dựng kế hoạch, lộ trình để gia nhập mạng lưới thành phố sáng tạo (UCCN) trong tương lai.

Sau đó, UBND tỉnh Lâm Đồng đã có văn bản thống nhất chủ trương TP Đà Lạt tham gia UCCN. Trong thời gian qua, Đà Lạt đã tích cực phối hợp với Cục Hợp tác quốc tế, Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch (VHTT&DL) khảo sát, thu thập số liệu xây dựng hồ sơ theo mẫu đăng ký gia nhập UCCN. Phối hợp với Viện Văn hoá nghệ thuật quốc gia Việt Nam cập nhật dữ liệu, tiếp tục hoàn thiện hồ sơ; tổ chức hội thảo khoa học tham vấn xây dựng hồ sơ... Phối hợp với Hoa Sen Concert tổ chức sự kiện Hoa Sen SoundFest – 2023, nhằm thể hiện sự hợp tác quốc tế về âm nhạc…

Một buổi hòa nhạc diễn ra tại không gian văn hóa sáng tạo Phố Bên Đồi.

Việc xây dựng hồ sơ các thành phố sáng tạo Việt Nam luôn được Bộ VHTT&DL quan tâm và đã ban hành kế hoạch xây dựng “Đề án phát triển mạng lưới thành phố sáng tạo nằm trong hệ thống thành phố sáng tạo UNESCO”, đề xuất 9 thành phố tham gia, gồm Cần Thơ, Đà Lạt, Đà Nẵng, Hạ Long, Hải Phòng, Hội An, Huế, TP Hồ Chí Minh và Vũng Tàu. Đồng thời, thành lập Ban Chỉ đạo xây dựng Đề án do Thứ trưởng Bộ VHTT&DL Hoàng Đạo Cương làm trưởng ban và 11 thành viên có liên quan ở các bộ ngành, địa phương, trong đó có một Phó Chủ tịch UBND tỉnh Lâm Đồng làm thành viên.

Tăng thêm giá trị cho Đà Lạt

Người Pháp đã góp phần tạo nên những giá trị lịch sử, văn hóa, kiến trúc, kỹ thuật xây dựng đến vùng đất Đà Lạt. Đà Lạt được Bác sĩ Yersin khám phá và đề xuất là trung tâm nghỉ dưỡng từ năm 1893. Các kiến trúc sư người Pháp đã sáng tạo những công trình kiến trúc độc đáo nổi bật giữa cảnh quan thiên nhiên riêng có của nơi đây.

Tiểu cảnh nghệ sĩ biểu diễn nghệ thuật trên đường phố Đà Lạt.

Sau 130 năm hình thành và phát triển, đến nay Đà Lạt đã trở thành thành phố Festival Hoa Việt Nam, Trung tâm di sản kiến trúc Pháp của Việt Nam và khu vực; Trường Cao đẳng Sư phạm Đà Lạt là một trong 1.000 công trình kiến trúc đẹp nhất thế kỷ XX; Đà Lạt thành phố của ba thiên đường, Đà Lạt là thành phố thông minh, Đà Lạt là thành phố bền vững về môi trường ASEAN; Đà Lạt được trang Booking.com ghi nhận đứng thứ 3 trong top 10 địa danh ngắm hoa đẹp nhất trên thế giới năm 2022; CNN bình chọn Đà Lạt là một trong 18 "kho báu châu Á" năm 2023.

Có thể nói, nhờ sự kết hợp hài hòa cảnh quan tự nhiên, di sản kiến trúc, bản sắc văn hoá các dân tộc và phong cách người Đà Lạt đã trở thành “kho báu” vô cùng quý giá, hiếm có để các nhà khoa học, các văn nghệ sỹ, đội ngũ trí thức và mọi tầng lớp nhân dân thoả sức sáng tạo trong các lĩnh vực theo tiêu chí thành phố sáng tạo, đặc biệt là lĩnh vực âm nhạc mà Đà Lạt đang hướng đến.

Khi trở thành thành phố sáng tạo UNESCO, Đà Lạt sẽ tiếp tục phát huy suốt chuỗi thời gian và quá trình tích lũy hài hòa giữa thiên nhiên, di sản kiến trúc và con người Đà Lạt qua 130 năm hình thành và phát triển. Mỗi người dân của Đà Lạt với phong cách “hiền hòa - thanh lịch - mến khách” sẽ tự hào trong lao động, học tập và quan hệ xã hội, thêm động lực sáng tạo hơn nữa, góp phần quan trọng tạo nét riêng của thành phố.

Đồng thời, tăng thêm giá trị cho TP Đà Lạt, nơi khơi nguồn cảm hứng sáng tạo bất tận cho bạn bè, du khách trong nước và quốc tế, thông qua các hoạt động giao lưu văn hóa - nghệ thuật, khoa học - công nghệ, giáo dục - đào tạo, công nghiệp văn hóa, hợp tác đầu tư và du lịch.