Gỡ nút thắt giúp DN mở rộng xuất khẩu sang châu Mỹ qua CPTPP

Phát biểu khai mạc hội thảo, Thứ trưởng Bộ Công Thương Đỗ Thắng Hải cho biết, quan hệ kinh tế - thương mại giữa Việt Nam với Châu Mỹ đã không ngừng phát triển trong những năm gần đây. Hiệp định CPTPP chính thức được phê chuẩn vào 30/12/2018 và có hiệu lực đối với Việt Nam kể từ ngày 14/1/2019, được coi là bước ngoặt quan trọng tạo ra xung lực mới để thúc đẩy hợp tác thương mại – đầu tư giữa Việt Nam và các nước đối tác thành viên nói chung và các nước châu Mỹ nói riêng.

"Năm 2020 vừa qua, trong bối cảnh cả thế giới đang trải qua một năm đặc biệt với nhiều biến động và suy thoái, dịch bệnh Covid-19 gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới toàn cầu, kim ngạch xuất nhập khẩu của Việt Nam sang khu vực châu Mỹ vẫn đạt được nhiều kết quả đáng khích lệ, trở thành điểm sáng trong trao đổi thương mại của Việt Nam với các nước trên thế giới. Cụ thể, tổng kim ngạch thương mại giữa Việt Nam và châu Mỹ đạt gần 111,5 tỷ USD, tăng 16 % so với năm 2019; trong đó xuất khẩu đạt 89,7 tỷ USD, tăng 21,7% và chiếm tỷ trọng 31,7% trong tổng xuất khẩu của Việt Nam", Thứ trưởng Bộ Công Thương nói.

Sau hai năm CPTPP đi vào thực thi, kim ngạch xuất khẩu sang hai quốc gia đã phê chuẩn CPTPP là Canada và Mexico đã tăng trưởng mạnh mẽ, lần lượt đạt kim ngạch 4,4 tỷ USD – tăng 45% và 3,17 tỷ USD tỷ USD – tăng 41% so với cùng kỳ năm 2018. Các nước còn lại dù chưa phê chuẩn hiệp định nhưng cũng chứng kiến tốc độ tăng trưởng rất nhanh (Chile 30%, Peru 21% so với năm 2018). Những con số này khẳng định CPTPP đã và đang trở thành động lực mở rộng đường cho hàng Việt sang thị trường các nước châu Mỹ, vốn còn rất mới mẻ và tiềm năng.

"Bốn quốc gia châu Mỹ thành viên của CPTPP gồm Canada, Mexico, Chile và Peru đều là thành viên của những Khối thương mại, FTA và Liên minh thuế quan có mối quan hệ chặt chẽ với nhau. Việt Nam có thể xem xét thông qua việc xuất khẩu và đầu tư sản xuất tại các nước nêu trên để mở rộng và đa dạng hóa thị trường xuất khẩu sang khu vực thị trường hơn 1 tỷ dân của Bắc Mỹ và Nam Mỹ", ông Đỗ Thắng Hải nhấn mạnh.

Trong phần thảo luận, các diễn giả có chung nhận định, bên cạnh việc khai thác thị trường CPTPP, các doanh nghiệp có thể nghiên cứu khả năng tận dụng những ưu đãi, các mối liên kết kinh tế và cơ sở hạ tầng sẵn có của các nước thành viên CPTPP để qua đó đưa hàng Việt Nam thâm nhập và mở rộng sang các thị trường khác thuộc khu vực châu Mỹ.

Khu vực này có nhiều khối liên kết kinh tế thông qua các hiệp định thương mại tự do với mối ràng buộc chặt chẽ với nhau. Ví dụ: Hiệp định thương mại tự do Bắc Mỹ - USMCA, gồm Mỹ, Canada, Mexico với gần 500 triệu dân, GDP:21.000 tỷ USD; Khối Thị trường chung Nam Mỹ - MERCOSUR, gồm các nước Brazil, Achentina, Uruguay, Paraguay với 265 triệu dân, GDP: 2.400 tỷ USD; Khối Liên minh Thái Bình Dương - AP, gồm các nước Mexico, Chilê, Colombia, Peru với 230 triệu dân, GDP: 2.100 tỷ USD; hay Cộng đồng Andean - CAN, gồm Peru, Colombia, Ecuador, Bolivia với 111 triệu dân, GDP: 700 tỷ USD.

Nhấn mạnh đến tầm quan trọng của hoạt động XK sang thị trường Bắc Mỹ, TS. Phạm Cao Cường - Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu châu Mỹ cho hay: Đối với khu vực Bắc Mỹ, Canada, Mỹ và các quốc gia khác hiện là những đối tác rất quan trọng với Việt Nam. Do đó, việc tăng cường này sẽ làm mở rộng hàng hóa XK sang các nước khu vực châu Mỹ, trong đó có thị trường Bắc Mỹ, Canada và tương lai là cả Hoa Kỳ.

"Mặc dù Mỹ không tham gia CPTPP nhưng thương mại xuất khẩu của Việt Nam sang Hoa Kỳ rất lớn. Đối với khu vực vùng Nam Cariber hiện nay mặc dù chỉ có 3 quốc gia khu vực tham gia vào CPTPP, nhưng chúng ta có thể mở rộng hợp tác XK sang khu vực khác như Brazil, Argentina. Đây là những nước có nền kinh tế rất phát triển, là thị trường tiềm năng. Vì vậy, không chỉ những quốc gia tham gia CPTPP, Việt Nam có thể tận dụng cơ hội để thúc đẩy phát triển hàng xuất khẩu, đặc biệt là hàng nông sản, linh liện điện tử... vốn là thế mạnh của nước ta", TS. Phạm Cao Cường đánh giá.

Đề cập đến cơ hội kết nối thị trường Bắc Mỹ từ CPTPP, ông Dustin Daugherty - Giám đốc Phát triển kinh doanh Bắc Mỹ Dezan Shira & Associates cho biết, cơ hội cho các DN Việt Nam, Canada và Mexico là việc nắm bắt quy tắc xuất xứ của CPTPP. Theo đó, hàng hóa có xuất xứ nếu được sản xuất toàn bộ hoặc được sản xuất hoàn toàn từ nguyên liệu có xuất xứ từ Canada, Mexico hoặc một nước CPTPP; hoặc nếu được chế biến ở Canada, Mexico hoặc thành viên CPTPP bằng cách sử dụng nguyên liệu đầu vào không có xuất xứ đủ để đáp ứng các quy tắc xuất xứ cụ thể mặt hàng (PSRO).

Chia sẻ về cơ hội và thách thức khi doanh nghiệp Việt Nam thâm nhập vào thị trường Mỹ và tận dụng CPTPP/USMCA, ông Dustin Daugherty cho biết: Mỹ không phải là thành viên CPTPP, nên sẽ không dễ cho doanh nghiệp Việt Nam tận dụng lợi thế FTA khi buôn bán sang thị trường Mỹ, nhưng điều này vẫn có thể thực hiện với một ít đầu tư.

"Thật không may, các công ty Việt Nam không thể chỉ đơn giản là chuyển hàng qua Canada hoặc Mexico rồi tái xuất sang Mỹ và hưởng lợi từ các điều khoản USMCA nhờ các yêu cầu của Quy tắc xuất xứ và Hàm lượng giá trị khu vực (RVC). Có thể thay đổi tùy theo từng sản phẩm, tuy nhiên việc lắp ráp/ đóng gói lại thường là không đủ!", ông Dustin Daugherty chia sẻ.

Tuy nhiên, theo vị giám đốc này, nếu các doanh nghiệp Việt Nam ở Canada hoặc Mexico thực hiện việc gia công đáng kể (bằng cách đầu tư trực tiếp hoặc hợp đồng phụ), thì họ có thể đáp ứng các ngưỡng Hàm lượng Giá trị Khu vực và do đó được hưởng lợi từ các điều khoản USMCA khi tái xuất sang Hoa Kỳ. Các công ty Việt Nam có thể xem xét hợp đồng sản xuất ở Mexico hoặc Canada và đầu tư trực tiếp nước ngoài vào cơ sở chế biến ở Mexico hoặc Canada

"Doanh nghiệp Việt Nam nên xem xét giá trị gia tăng của các thị trường nội địa ở Canada và Mexico và cân nhắc xem có nên đầu tư vào các nước này với tư cách là các trung tâm của Bắc Mỹ - nếu có thêm đủ giá trị tại Bắc Mỹ, doanh nghiệp Việt Nam có thể tiếp cận thị trường Mỹ với các lợi ích từ USMCA. Như mọi khi, có quy tắc cụ thể mặt hàng và các ngoại lệ trong USMCA, mỗi dòng sản phẩm nên được tiếp cận theo từng trường hợp cụ thể với việc nghiên cứu kỹ các quy định. Một số sản phẩm của các công ty Việt Nam có thể đáp ứng các quy tắc RVC dễ dàng hơn so với các sản phẩm khác", ông Dustin Daugherty khuyến nghị.