Đạo Phật và hành trình hơn 2.000 năm hoà quyện vào dòng chảy dân tộc

Hội thảo khoa học “Đạo Phật với Cách mạng Việt Nam: Sự gắn bó lịch sử giữa Đạo pháp và Dân tộc” do Trung ương Giáo hội Phật giáo Việt Nam phối hợp với Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn - Đại học Quốc gia Hà Nội tổ chức, thu hút gần 200 học giả, nhà nghiên cứu trong và ngoài nước gửi tham luận, trong đó hơn 170 bài được tuyển chọn in kỷ yếu, bảy tham luận tiêu biểu được trình bày trực tiếp tại hội thảo.

Phát biểu khai mạc, Hòa thượng Thích Thanh Nhiễu khẳng định: “Hội thảo nhằm nhìn lại chặng đường lịch sử và khẳng định những đóng góp quan trọng của Phật giáo vào sự nghiệp giải phóng dân tộc, bảo vệ Tổ quốc và xây dựng đất nước hôm nay”. Ông nhấn mạnh tinh thần “Đạo pháp - Dân tộc - Chủ nghĩa xã hội” chính là sợi chỉ đỏ xuyên suốt, giúp Phật giáo không ngừng phát huy vai trò nhập thế, đồng hành cùng sự phát triển của đất nước.

Đạo Phật đã đồng hành, góp phần quan trọng vào quá trình dựng nước và giữ nước của dân tộc trong suốt 2.000 năm qua.

Các học giả cho biết, từ thời kỳ phong kiến, nhiều bậc cao tăng như Khuông Việt, Vạn Hạnh, Pháp Loa, Huyền Quang không chỉ hoằng dương Phật pháp mà còn tham gia tham mưu quốc sự, giữ gìn độc lập dân tộc. Trong các cuộc kháng chiến, nhiều ngôi chùa trở thành nơi che giấu cán bộ, làm kho lương, nơi hội họp của lực lượng cách mạng. Chùa Đồng Kỵ (Bắc Ninh) từng là nơi khởi nguồn cho Chỉ thị “Nhật - Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta”, văn kiện quan trọng dẫn tới thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám.

TS Hoàng Anh Tuấn, Hiệu trưởng Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, nhấn mạnh: “Phật giáo Việt Nam không tồn tại biệt lập mà đã hòa quyện vào dòng chảy dân tộc. Chính tinh thần nhập thế, vị tha, từ bi đã góp phần định hình nên sức mạnh mềm của văn hóa Việt Nam qua các thời kỳ lịch sử.” Ông cho rằng, Phật giáo đã đóng vai trò như một chất keo kết nối cộng đồng, thúc đẩy đại đoàn kết toàn dân trong các giai đoạn kháng chiến cũng như thời bình.

Hội thảo cũng chỉ ra sự tương đồng giữa tư tưởng Hồ Chí Minh và triết lý Phật giáo. Tinh thần yêu thương con người, lối sống giản dị, khiêm nhường của Chủ tịch Hồ Chí Minh gặp gỡ với các giá trị “Từ bi, Vị tha, Vô ngã” của Phật giáo, trở thành nền tảng quy tụ Tăng Ni, Phật tử vào mặt trận dân tộc thống nhất.

“Phật giáo nhập thế không có nghĩa tham gia chính trị, mà thể hiện dấn thân Bồ tát đạo ngay giữa đời thường - xây dựng xã hội an lạc, hạnh phúc và song hành cùng lý tưởng cách mạng vì một Việt Nam độc lập - tự do - hạnh phúc,” đại diện Ban Tổ chức nhấn mạnh.

Trong bối cảnh hiện đại, hội thảo đặt ra yêu cầu tiếp tục nghiên cứu và phát huy giá trị triết học, đạo đức của Phật giáo, đặc biệt ở các lĩnh vực an sinh xã hội, bảo vệ môi trường, giáo dục thanh thiếu niên và củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc. Nhiều tham luận đề xuất việc sưu tầm, hệ thống hóa các tư liệu lịch sử về đóng góp của Tăng Ni, Phật tử trong các giai đoạn cách mạng; đồng thời, khuyến khích Giáo hội phát huy vai trò trong các hoạt động nhân đạo, từ thiện, hỗ trợ cộng đồng yếu thế.

Với phương châm “Đạo pháp - Dân tộc - Chủ nghĩa xã hội”, Phật giáo Việt Nam được kỳ vọng sẽ tiếp tục là điểm tựa tinh thần quan trọng trong tiến trình hội nhập, hướng tới mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”.