Cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung: Doanh nghiệp Việt cần phải làm gì?

Việc Văn phòng Đại diện Thương mại Mỹ vừa công bố danh sách số hàng hóa Trung Quốc trị giá khoảng 300 tỷ USD có thể bị đánh thuế 25% và sớm nhất là cuối tháng 6 thuế này có thể có hiệu lực, khiến gia tăng những xung đột thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc. Với diễn biến này, doanh nghiệp Việt tiếp tục phải cập nhật thông tin và có những biện pháp chủ động phòng vệ, hạn chế tối đa những tác động xấu đền sản xuất, kinh doanh.

Xung đột thương mại Mỹ - Trung gia tăng. (Ảnh minh họa: KT)

Xung đột thương mại Mỹ - Trung nổ ra từ tháng 7/2018 với việc Mỹ áp thuế nhập khẩu lên 34 tỷ USD hàng Trung Quốc, cáo buộc nước này vi phạm quyền sở hữu trí tuệ và có các hoạt động thương mại không công bằng. Từ đó đến nay, hai bên luôn có những động thái trả đũa qua lại.

Đối với doanh nghiệp Việt Nam, bên cạnh những thuận lợi mà xung đột thương mại Mỹ- Trung mang lại, là hàng loạt những rủi ro phải lường trước, đặc biệt là rủi ro về phòng vệ thương mại của Mỹ và các quốc gia khác có thể áp lên hàng Việt bất cứ lúc nào.

Tính đến nay, phía Mỹ kiện Việt Nam cùng với Trung Quốc trong 13/14 vụ việc chống bán phá giá và 6/6 vụ việc trợ cấp. Các vụ kiện này diễn ra ngay sau khi Mỹ kiện Trung Quốc và tỷ lệ xuất khẩu hàng hóa (liên quan đến ngành hàng bị kiện) của Việt Nam tăng lên. Trong điều kiện xung đột thương mại Mỹ- Trung tiếp tục diễn biến phức tạp, doanh nghiệp Việt đứng trước nguy cơ gia tăng điều tra phòng vệ thương mại của Mỹ khi sản xuất từ Trung Quốc dịch chuyển sang Việt Nam, áp lực nhập khẩu từ các nước khác, nguy cơ các quốc gia khác gia tăng xu thế bảo hộ khiến hàng Việt xuất khẩu bị cạnh tranh nhiều hơn…

Ông Chu Thắng Trung, Phó Cục trưởng Cục Phòng vệ thương mại, Bộ Công thương cho rằng, cuộc chiến thương mại giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới Mỹ - Trung Quốc đã và đang tác động đến dòng chảy thương mại hàng hóa, làm gia tăng các vụ điều tra phòng vệ thương mại của Mỹ với những đối tác nhập khẩu lớn. Xung đột khiến doanh nghiệp của cả Trung Quốc và Mỹ phải tìm cách tăng cường xuất khẩu sang nước thứ ba, tạo ra áp lực nhập khẩu cho các thị trường khác, trong đó có Việt Nam, đồng thời làm gia tăng xu thế bảo hộ, phòng vệ thương mại trên toàn cầu.

"Hoa Kỳ - Trung Quốc có xung đột thương mại như vậy thì hàng hóa tràn qua các nước thứ 3 và các nước thứ 3 cũng có thể áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại. Ví dụ như Hoa Kỳ áp dụng biện pháp thuế với thép thì hoàng loạt các nước như EU, Canada cũng điều tra áp dụng. Và thường là 3 - 4 năm sau khi Hoa Kỳ điều tra áp dụng đối với Trung Quốc thì có sự liên hệ điều tra áp dụng phòng vệ thương mại với Việt Nam, khi mà họ phát hiện thấy xuất khẩu từ Trung Quốc đến Hoa Kỳ bị chặn thì có sự tăng lên của xuất khẩu từ Việt Nam," ông Chu Thắng Trung phân tích.

Luật sư Nguyễn Thị Phương Thảo, Văn phòng Luật sư IDVN phân tích thêm, rủi ro lớn nhất đối với doanh nghiệp Việt Nam trong cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung Quốc chính là vấn đề chuyển tải hàng hóa từ Trung Quốc. Hàng hóa Trung Quốc gặp trở ngại khi vào thị trường Mỹ tạo cơ hội về đầu tư sản xuất tại Việt Nam và các doanh nghiệp Việt Nam có thể gia tăng thị phần tại Mỹ. Nhưng đồng thời tạo ra thách thức việc hàng Việt có thể bị áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại, điều tra chống lẩn tránh thuế. Có nghĩa là, hàng hóa Trung Quốc sẽ được đẩy vào Việt Nam dưới dạng tạm nhập tái xuất hoặc gia công đơn giản để lấy xuất xứ Việt Nam, sau đó xuất khẩu sang Mỹ. Điều này giúp hàng hóa Trung Quốc tránh bị áp thuế cao nhưng sẽ là lý do chính đáng để Mỹ điều tra và áp dụng phòng vệ thương mại với hàng hóa của Việt Nam.

Theo bà Thảo, đáng ngại nhất là nếu Mỹ kết luận có sự chuyển tải hàng hóa từ Trung Quốc vào Việt Nam thì tất cả sản phẩm đó của Việt Nam sẽ chịu chung mức thuế với Trung Quốc chứ không chỉ áp riêng với số hàng có nguồn gốc từ Trung Quốc. Cho nên, doanh nghiệp Việt phải chủ động đối mặt với nhiều vụ việc phòng vệ thương mại được khởi xướng từ phía Hoa Kỳ. Nhưng thách thức cạnh tranh chính tại thị trường nội địa cũng là áp lực lớn.

Bà Thảo cho rằng, các doanh nghiệp Việt Nam phải cạnh tranh trên chính thị trường Việt Nam khi hàng hóa Trung Quốc bị chặn vào Hoa Kỳ thì dòng chảy nhập khẩu này vào Việt Nam. Đối phó với thách thức này, doanh nghiệp Việt cần phải hiểu rõ bản chất, lợi ích, quy định của các công cụ phòng vệ thương mại đang sẵn có tại Việt Nam, tận dụng để tự bào vệ mình trước sự cạnh tranh của hàng nhập khẩu.

Doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam cần chủ động đối phó với các biện pháp phòng vệ thương mại. (Ảnh minh họa: Nguyễn Quỳnh/VOV.VN)

Nhiều chuyên gia phân tích, thường các nền kinh tế nhỏ, trong đó có Việt Nam, vận dụng tối đa các quy tắc trong các hiệp định, tổ chức kinh tế thế giới để giải quyết các vấn đề. Thế nhưng thực tế trong xung đột thương mại Mỹ- Trung, chỉ riêng trong Tổ chức thương mại thế giới (WTO), hai nước lớn đã đơn phương sử dụng các chính sách thương mại trong nước của mình để xử lý các mâu thuẫn, tranh chấp thương mại. Cụ thể như, với thực thi nghĩa vụ trong WTO, Mỹ kiện Trung Quốc 23 vụ và Trung Quốc kiện Mỹ 12 vụ và hai bên giải quyết nhiều vụ trong số này theo cách riêng của mình. Điều này gây khó khăn cho các thị trường xuất-nhập khẩu khác, bao gồm cả Việt Nam.

Ông Châu Việt Bắc, Phó Tổng thư ký Trung tâm trọng tài quốc tế Việt Nam (VIAC) nhấn mạnh, để giảm thiểu nguy cơ bị điều tra và áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại, doanh nghiệp Việt Nam phải chủ động trong việc đánh giá rủi ro và các cuộc điều tra xuất xứ hàng hóa từ phía Hoa Kỳ, công khai hoặc âm thầm.

"Một bài học cho doanh nghiệp Việt Nam là dù thế nào thì việc quản trị chứng từ liên quan đến xuất xứ hàng hóa, liên quan đến giá cả, giá thành sản phẩm thì phải lưu trữ, quản trị thật sự chuyên nghiệp, khoa học", ông Bắc nêu rõ.

Cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung đang diễn biến khó lường do đó doanh nghiệp xuất nhập khẩu Việt Nam cần chủ động ứng phó với những rủi ro có thể xảy ra. Các chuyên gia cảnh báo, với những diễn biến của xung đột thương mại Mỹ- Trung, doanh nghiệp tuyệt đối không tiếp tay cho hoạt động chuyển tải hàng hóa từ Trung Quốc.