Khơi thông nguồn vốn cho y tế xã hội hóa

Trong thập kỷ qua, hệ thống y tế tư nhân tại Việt Nam đã có những bước phát triển vượt bậc. Từ con số hơn 12.000 giường bệnh vào năm 2016, đến tháng 8/2025, cả nước đã có tới 400 bệnh viện tư nhân và hơn 53.500 phòng khám, đóng góp khoảng 7% tổng số giường bệnh toàn quốc.

Vai trò của y tế tư nhân trong hệ thống an sinh xã hội ngày càng được khẳng định khi có tới gần 40% tổng số cơ sở khám chữa bệnh Bảo hiểm y tế (BHYT) là các đơn vị tư nhân, một minh chứng rõ nét cho sự san sẻ gánh nặng với hệ thống công lập.

Tuy nhiên, theo Hiệp hội Bệnh viện tư nhân Việt Nam, đằng sau sự tăng trưởng ấn tượng này là một nghịch lý về chính sách, đặc biệt trong vấn đề tiếp cận đất đai. Hiện nay, pháp luật chưa phân định rõ ràng giữa các loại hình cơ sở y tế tư nhân, dẫn đến việc áp dụng một cơ chế chung cho tất cả. Dù là một bệnh viện quy mô lớn tham gia khám chữa bệnh BHYT, phòng chống dịch cùng nhà nước, hay một cơ sở thẩm mỹ thuần túy, tất cả đều bị xếp chung vào loại “đất công trình sự nghiệp y tế” và phải tuân theo cơ chế đấu giá, đấu thầu quyền sử dụng đất.

Theo Hiệp hội Bệnh viên tư nhân Việt Nam, pháp luật chưa phân định rõ ràng giữa các loại hình cơ sở y tế tư nhân.

"Thực trạng này đã tạo ra những hệ lụy tiêu cực, không chỉ làm tăng chi phí đầu tư ban đầu mà còn kéo dài thời gian triển khai dự án do các thủ tục phức tạp. Nghiêm trọng hơn, nó làm giảm động lực của các nhà đầu tư có năng lực chuyên môn thực sự nhưng hạn chế về tiềm lực tài chính để cạnh tranh trong các cuộc đấu giá đất", hiệp hội phân tích.

Để tháo gỡ “nút thắt” chính sách và khơi thông hiệu quả nguồn vốn xã hội hóa, hiệp hội đề xuất một cuộc cải cách đồng bộ từ Luật Đất đai, Luật Đầu tư đến Luật Đấu thầu, với cốt lõi là thiết lập một cơ chế phân loại rõ ràng. Cần tạo ra hai "làn đường" riêng biệt trong chính sách.

Theo đó, các dự án y tế mang tính xã hội hóa, cam kết tham gia BHYT và thực hiện nghĩa vụ cộng đồng, nên được ưu tiên giao hoặc cho thuê đất không qua đấu giá, đồng thời được hưởng các chính sách miễn, giảm tiền thuê đất. Ngược lại, các dự án y tế thương mại thuần túy sẽ phải tuân thủ đầy đủ cơ chế đấu giá và các nghĩa vụ tài chính như các dự án kinh doanh thông thường.

Để cơ chế này vận hành hiệu quả, cần xác lập trong Luật Đầu tư một tiêu chí cụ thể để công nhận một “dự án xã hội hóa y tế”, với văn bản xác nhận từ UBND cấp tỉnh. Văn bản này sẽ là căn cứ pháp lý để dự án được hưởng các ưu đãi và đặc biệt là được miễn đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư theo quy định của Luật Đấu thầu. Việc lựa chọn nhà đầu tư cho các dự án này nên dựa trên năng lực chuyên môn và cam kết phục vụ cộng đồng, thay vì chỉ dựa vào giá đấu thầu tài chính.

Cách tiếp cận này không chỉ giúp giảm gánh nặng chi phí mà còn bảo đảm Nhà nước chọn đúng những đơn vị có tâm và có tầm. Việc tạo ra một hành lang pháp lý công bằng và minh bạch sẽ là đòn bẩy mạnh mẽ, khơi thông nguồn lực xã hội hóa, góp phần nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe cho người dân.