Loài ‘chó đất’ từng bị ghét bỏ, nay thành đặc sản tiền triệu được săn lùng

Ảnh minh họa.

Dế trũi (còn gọi là dế nhũi hay dế dũi), có danh pháp khoa học là Gryllotalpidae, là một họ côn trùng thân dày trong bộ Cánh thẳng (Orthoptera). Loài này có đầu được bọc giáp cứng, râu dài khoảng 3-5 cm, cùng hai chân trước phát triển như xẻng, thích nghi hoàn hảo cho việc đào hang dưới lòng đất.

Dế trũi là loài ăn tạp, thức ăn gồm ấu trùng, giun, rễ cây, cỏ. Chúng sống dưới đất, hoạt động chủ yếu về đêm, và có khả năng bơi, bay cũng như di chuyển linh hoạt trên mặt đất. Dế trũi phân bố rộng rãi ở nhiều châu lục, trừ Nam Cực. Nhờ đặc tính sống được ở cả ba môi trường, tại Trung Quốc, người dân gọi chúng là “hải không lục” (tạm dịch: “biển, bầu trời, đất liền”) và đặt biệt danh dân gian là “chó đất”.

Tuy nhiên, trong mắt nhà nông, dế trũi từng bị xem là “kẻ thù” đáng sợ. Chúng thường đào đường hầm ngang dọc trong đất, cắn phá rễ cây non, làm cây héo úa, chậm phát triển hoặc chết hàng loạt, gây thiệt hại không nhỏ cho mùa màng.

Ngày nay, cùng với xu hướng ẩm thực từ côn trùng, dế trũi không còn bị ghét bỏ như trước. Theo trang Sohu (Trung Quốc), loài này được xem như một nguồn thực phẩm sạch, chứa hàm lượng protein cao, cùng nhiều nguyên tố vi lượng quý giá.

Ảnh minh họa.

Không chỉ là món ăn, dế trũi còn xuất hiện trong y học cổ truyền châu Á như một vị thuốc có tác dụng lợi tiểu, chống phù nề, giải độc và hút ẩm. Một số tài liệu dược học cổ Trung Hoa ghi nhận dế trũi có thể phơi khô, nghiền bột dùng để hỗ trợ điều trị các chứng tiểu ít, phù thũng.

Tại Trung Quốc, dế trũi khô hiện được bán với giá khoảng 280 Nhân dân tệ/kg (tương đương 1.000.000 đồng/kg). Ở Việt Nam, giá loại tươi dao động từ 300.000 đến 500.000 đồng/kg, tùy thời điểm.

Tại Việt Nam, dế trũi được xem là món ăn bùi béo, thơm ngon, đặc biệt ở các tỉnh Tây Bắc, nơi món dế trũi rang lá chanh được nhiều thực khách yêu thích. Ngoài ra, dế trũi còn được chế biến thành nhiều món khác như chiên giòn, xào, áp chảo, xiên nướng, phù hợp với khẩu vị đa dạng.

Không chỉ phổ biến ở Việt Nam và Trung Quốc, dế trũi còn xuất hiện trong ẩm thực Philippines với món đặc sản nổi tiếng mang tên Kamaru - được chế biến từ dế trũi bắt trên đồng ruộng. Người dân địa phương thường nấu theo kiểu adobo (ướp giấm, tỏi, nước tương) hoặc chiên giòn, ăn kèm cà chua tươi. Món ăn này được đánh giá là giàu protein và vitamin B, được người dân Pampanga xem là đặc sản truyền thống.

Nhờ kết hợp giữa giá trị thực phẩm và dược liệu, dế trũi đang trở thành nguồn thu nhập mới cho nhiều hộ nông dân. Một số địa phương đã nuôi dế trũi thương phẩm để cung cấp cho nhà hàng và các cơ sở sản xuất dược liệu.

Từ một loài từng bị xem là “chó đất” phá hoại mùa màng, nay dế trũi đã “lột xác” trở thành đặc sản tiền triệu, minh chứng cho việc khai thác hợp lý tài nguyên thiên nhiên có thể mang lại giá trị kinh tế bền vững.