Hà Nội thiếu các trung tâm logistics quy mô lớn

Bức tranh sáng - tối của hạ tầng logistics Thủ đô

Với vị thế là trung tâm kinh tế lớn và đầu tàu của miền Bắc, Hà Nội đang duy trì tốc độ phát triển ổn định trong lĩnh vực logistics. Điều này được minh chứng qua việc thành phố xếp hạng thứ 4 toàn quốc về chỉ số năng lực cạnh tranh logistics cấp tỉnh. Doanh thu dịch vụ kho bãi ghi nhận sự tăng trưởng vượt bậc, từ mức hơn 55.000 tỷ đồng năm 2019 lên hơn 82.000 tỷ đồng vào năm 2023. Các doanh nghiệp trên địa bàn cũng đang đẩy mạnh chuyển đổi số, mở rộng các dịch vụ 3PL, 4PL để tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Về hạ tầng, giai đoạn 2020 - 2025, Hà Nội hiện có khoảng 400 doanh nghiệp đang sử dụng gần 100ha đất làm kho bãi, tập kết hàng hóa. Hệ thống kho lạnh nông sản đạt sức chứa 42.000 m3 với 41 kho lạnh và 7 doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ này.

Nhiều dự án quy mô lớn đã và đang dần hình thành như: Trung tâm Logistics Hateco (Long Biên), Trung tâm khai thác vận chuyển phía Bắc (Mê Linh), Trung tâm Logistics đường sắt ga Yên Viên, cùng các dự án ICD tại Mỹ Đình, Gia Lâm, Sóc Sơn, Phú Xuyên...

Tuy nhiên, ông Nguyễn Thế Hiệp thẳng thắn nhìn nhận, dù hệ thống kho bãi phát triển về số lượng nhưng quy mô chủ yếu vẫn nhỏ lẻ, tự phát và phân tán trong khu dân cư, chưa hình thành được mạng lưới tập trung hiệu quả. Đặc biệt, Hà Nội vẫn đang "khát" các trung tâm logistics cấp vùng và cấp quốc gia. Theo yêu cầu tại Chiến lược phát triển dịch vụ logistics quốc gia, Hà Nội cần có 5 trung tâm cấp vùng và quốc tế, song hiện trạng vẫn chưa đáp ứng được kỳ vọng này.

Về kết nối giao thông, dù thành phố đã nỗ lực triển khai Vành đai 4, các cầu vượt sông Hồng và nâng cấp đường sắt, đường thủy, nhưng thực tế logistics Hà Nội vẫn phụ thuộc quá nhiều vào vận tải đường bộ, chưa phát huy được lợi thế đa phương thức.

Đối chiếu với Chiến lược phát triển dịch vụ logistics quốc gia, Hà Nội hiện đạt mức tăng trưởng 13-15% (vượt mục tiêu chung 10-12%), tỷ lệ thuê ngoài đạt 55-60% (tiệm cận mục tiêu 60-70%). Tuy nhiên, "điểm nghẽn" lớn nhất nằm ở chi phí logistics khi vẫn chiếm 16-17%, cao hơn mức mục tiêu 13-15% mà chiến lược đề ra.

Nhận diện rào cản

Đánh giá về những hạn chế kìm hãm sự phát triển, lãnh đạo Sở Công Thương Hà Nội đã chỉ ra hàng loạt tồn tại mang tính hệ thống mà thành phố đang phải đối mặt.

Khó khăn lớn nhất hiện nay là sự thiếu hụt các trung tâm logistics có quy mô lớn do quỹ đất còn manh mún và hạ tầng chưa đồng bộ, dẫn đến việc chưa hình thành được các đầu mối lưu thông hàng hóa hiệu quả. Bên cạnh đó, khả năng kết nối đa phương thức vẫn còn yếu, hệ thống vẫn phụ thuộc quá nhiều vào đường bộ trong khi các phương thức vận tải khác chưa được khai thác tối ưu. Tiến độ triển khai các dự án cảng cạn (ICD) và trung tâm logistics cũng đang bị chậm so với kỳ vọng, chủ yếu do vướng mắc trong khâu giải phóng mặt bằng.

Đối với hàng hóa nông sản, hoạt động logistics còn phân tán, nhiều kho lạnh chưa đạt chuẩn khiến chuỗi cung ứng chưa đảm bảo chất lượng. Một thách thức khác đến từ hành lang pháp lý, khi nhiều mô hình logistics mới như dịch vụ hoàn tất đơn hàng, giao hàng chặng cuối hay các trạm trung chuyển nhỏ chưa được định danh và thừa nhận cụ thể trong các quy định pháp luật hiện hành.

Ngoài ra, nội tại các doanh nghiệp logistics Hà Nội đa phần có quy mô nhỏ, gặp khó khăn trong việc tiếp cận nguồn vốn và công nghệ hiện đại. Cuối cùng, thành phố vẫn chưa có một cơ chế đặc thù riêng biệt để phát triển logistics đô thị phù hợp với đặc điểm của Thủ đô.

Để tháo gỡ các nút thắt nêu trên và hiện thực hóa các mục tiêu trong chiến lược quốc gia, ông Nguyễn Thế Hiệp cho biết, trong năm 2025 và các năm tiếp theo, Hà Nội sẽ tập trung triển khai đồng bộ nhiều nhóm giải pháp.

Trước hết, thành phố sẽ tiến hành rà soát và cập nhật quy hoạch logistics Hà Nội sao cho phù hợp và thống nhất với Quy hoạch Thủ đô giai đoạn 2021 - 2030 đã được phê duyệt. Cùng đó là công tác tập huấn, nâng cao năng lực cho cộng đồng doanh nghiệp, đặc biệt chú trọng đào tạo các dịch vụ logistics mới và ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI).

Về hạ tầng, Hà Nội sẽ tập trung phát triển và đẩy nhanh thủ tục đầu tư đối với 2 dự án trung tâm logistics đã được phê duyệt cùng 8 dự án đang trong giai đoạn đề xuất.

Công nghệ cũng được xác định là mũi nhọn đột phá, với việc triển khai mạnh mẽ logistics điện tử, tối ưu hóa kết nối dữ liệu giữa các bên gồm doanh nghiệp, cảng, ICD và cơ quan hải quan. Đồng thời, thành phố sẽ tăng cường công tác khảo sát thị trường để xây dựng cơ sở dữ liệu đầy đủ về doanh nghiệp logistics trên địa bàn. Một nhiệm vụ quan trọng khác là thực hiện kết nối thông tin hàng hóa điện tử theo đúng tinh thần của Nghị định 08/2016, tạo sự thông suốt trong dòng chảy hàng hóa.

"Hà Nội sẽ tiếp tục hoàn thiện cơ chế, đẩy nhanh đầu tư hạ tầng, đổi mới mô hình logistics đô thị theo hướng xanh và thông minh. Chúng tôi phấn đấu quyết liệt để Hà Nội đáp ứng được mục tiêu chiến lược logistics đề ra đến năm 2035 và tầm nhìn đến năm 2045", Phó Giám đốc Sở Công Thương Hà Nội nhấn mạnh.