Ai là người đầu tiên mưu sát Adolf Hitler?

Song, 5 năm trước đó, nếu thành công, lẽ ra Johann Georg Elser đã có thể tránh được cho nhân loại một trường tai ách.

"Mưu sự tại nhân, thành sự tại thiên"

Cứ như là một lời nguyền rằng Adolf Hitler chỉ có thể bị hạ sát bởi chính mình, trong cảnh bị dồn đến đường cùng, sau khi đã tàn phá cả thế giới, những tính toán của cả Georg Elser năm 1939 lẫn Von Stauffenberg năm 1944 đều chỉ thất bại trong đường tơ kẽ tóc.

Tối 8/11/1939, Quốc trưởng nước Đức Quốc xã rời nhà hàng Buergerbraeukeller - một nhà hàng lớn ở Munich, chỉ 13 phút trước khi một tiếng nổ dữ dội vang lên.

Georg Elser đã chuẩn bị cho kế hoạch của mình rất chu đáo và cẩn mật, từ một năm trước đó. 8/11/1938, ông đã tới Munich để nghiên cứu kỹ lưỡng đường đi nước bước.

Ông theo dõi lộ trình di chuyển của các quan chức cấp cao Đức Quốc xã, xác định các khu vực có thể "ra tay". Ông đo từng chiếc cột trong nhà hàng. Ông tìm hiểu việc chạy trốn qua biên giới Thụy Sĩ. Ông thậm chí còn định xin vào làm ở Buergerbraeukeller, nhưng bị từ chối.

Ông xin vào làm tại một công ty phá đá, để lấy thuốc nổ. Ông cất thuốc nổ, kíp và đồng hồ hẹn giờ trong một chiếc va ly hai đáy. Ông tự tay làm phần lớn các bộ phận của quả bom.

Ông tìm cách lẻn vào nhà hàng trước khi đóng cửa mỗi tối, trốn trong đó, khoan và đục chiếc cột đã chọn để biến nó thành nơi chứa bom, rồi lại ngụy trang như cũ trước khi trời sáng. Có những lần bị bắt gặp trong phòng, nhưng ông đã chống chế được. Tất cả những điều này, về sau, Elser khai đầy đủ với Gestapo. Toàn bộ công việc chuẩn bị của ông diễn ra khá lâu, trong vòng 4 tháng.

Rạng sáng 3/11/1939, Elser lắp bom vào cột, chèn thuốc nổ. Rạng sáng 5/11, ông đặt đồng hồ hẹn giờ cho ngày 8/11. Đêm 7/11, kiểm tra lần cuối xong, ông rời Munich.

Song, thời thế đã khiến bản kế hoạch tỉ mỉ ấy trở thành vô nghĩa…

Georg Elser là ai?

Sinh năm 1903 tại Hermaringen, trong một gia đình nghèo túng, Georg Elser lớn lên trở thành một người lao động rất có ý thức về sự công bằng, một người thợ mộc khéo tay với năng khiếu khá rõ về nghệ thuật. Và hơn cả, là một chiến sĩ cánh tả.

Theo những tài liệu của Bộ Tư pháp Đế chế thứ ba (tức chính quyền Đức Quốc xã) mà nhà nghiên cứu Lothar Grunchmann phát hiện trong văn khố những năm 1960, từ khoảng năm 1928-1929, Elser đã gia nhập Liên đoàn chiến sĩ Mặt trận Đỏ của những người cộng sản.

Cho đến cuộc bầu cử năm 1933- năm đảng Quốc xã chính thức nắm quyền, Elser đã luôn bỏ phiếu cho Đảng Cộng sản Đức (KDP). Ông cho rằng KDP là đại diện tốt nhất của giai cấp công nhân.

Thời điểm đó, Elser mới bắt đầu quan tâm đến chính trị. Song, như một người nghệ sĩ tìm thấy cảm hứng, mối quan tâm ấy nhanh chóng trở thành một sự thôi thúc mãnh liệt. Ông kiên quyết từ chối cả cách chào kiểu Quốc xã lẫn những tư tưởng mà Hitler thổi vào nước Đức.

Ông cảm nhận được rõ ràng: Dưới sự lãnh đạo của con người này, "chiến tranh là không thể tránh khỏi", nhất là sau khi Anh và Pháp nhượng bộ trước sự hiếu chiến được thể hiện liên tiếp: Tái vũ trang quân đội, tiến vào Rhineland, sáp nhập Áo, xé nát và xóa sổ Tiệp Khắc…

Buergerbrauerkeller sau khi bom nổ.

Và khi nước Đức chuẩn bị tiến quân vào Ba Lan, chính thức khai mào Đại chiến thế giới lần thứ hai, kế hoạch hành thích đã được Elser phác thảo. Có điều, cũng chính bởi vì thế, kế hoạch ấy không thể thành công.

Bởi vì chiến tranh đã nổ ra, Adolf Hitler thậm chí còn định không đến phát biểu ở Buergerbrauerkeller, mà để Rodolf Hess - một lãnh đạo cao cấp khác của đảng Quốc xã - làm thay. Nhưng rồi Hitler lại đổi ý. Song, muốn trở lại Berlin sớm bằng tàu hỏa (khi không thể đi máy bay, do thời tiết xấu), Hitler cắt ngắn bài phát biểu của mình so với thường lệ. 21h07 phút, Hitler cùng các nhân vật chóp bu. 21h20, bom mới nổ.

Sự hồi sinh của ký ức

7 người thiệt mạng, toàn những "chiến hữu" cựu trào của Hitler. Bục diễn thuyết, nơi nhà độc tài vừa rời đi, trở thành đống gạch vụn. Rất nhiều người bị thương, và lệnh báo động được phát đi khẩn cấp. Các đường biên giới đều bị tăng cường kiểm tra.

Bởi vậy, dù đã đến Konstanz, Elser vẫn không thể sang được Thụy Sĩ. Ông bị bắt bởi một nhóm hải quan, và giao cho cảnh sát biên phòng Đức.

Trong người ông lúc đó có một tấm bưu thiếp từ Buergerbrauerkeller, một huy hiệu của Liên đoàn Chiến sĩ Mặt trận Đỏ, bản phác thảo chế tạo bom cũng như một số bộ phận kích nổ. Ông muốn mang chúng đi để chứng minh với thế giới rằng mình là một chiến sĩ chống chủ nghĩa Quốc xã, nhưng ông bị phản bội bởi chính những bằng chứng đó.

Cho dù vài ngày sau ở Munich mới có manh mối về một người thợ lạ mặt hay lảng vảng quanh khu vực bị đánh bom, thì Elser cũng không thể thoát. Bị tra tấn liên tục, 14/11/1939, ông khai nhận mình là người duy nhất chủ mưu và thực hiện vụ ám sát.

Điều bất ngờ là đến tận ngày 9/4/1945, khi chế độ Đức Quốc xã đã trong cơn hấp hối, Elser mới bị hành hình. Trước đó, ông bị tống vào trại tập trung Dachau, dưới cái tên Eller. Có lẽ, chính quyền phát-xít muốn xử tử ông vào ngày chiến thắng (theo như mong ước), để làm rõ hơn một số điều về động cơ của ông cũng như gia tăng thêm hào quang.

Trong suốt quãng thời gian ấy đến khi mọi chuyện sáng tỏ, ông đã từng bị xem là đặc vụ nước ngoài (theo truyền thông Đức Quốc xã), cũng bị nghi ngờ là "kịch bản" do Hitler dựng lên để tô đậm huyền thoại "bất khả xâm phạm" cho mình (theo hướng tuyên truyền ngược lại).

Nhiều tin đồn vô căn cứ dấy lên quanh thân phận ấy. Người ta cảm thấy khó tin, hoặc không muốn tin, rằng có một người dám "một mình chống lại bạo chúa" (cách dùng từ của trang www.smithsonianmag.com) như vậy.

Nhưng, sự thật vẫn là sự thật. Elser không thuộc nhóm kháng chiến nào. Ông bỏ phiếu cho KDP, nhưng không phải là đảng viên. Cũng như ông là một tín đồ Thiên Chúa giáo, nhưng lại không tích cực phục vụ nhà thờ. Ông là "một người thợ mộc đơn độc", cũng là một "anh hùng nước Đức" (Die Spiegel).

Koeniggbronn, quê hương của Elser, đã xây dựng một đài tưởng niệm dành cho ông năm 1998. Trong muộn màng, những cấp cao nhất của chính quyền CHLB Đức thừa nhận: "Bang Baden-Wuerttemberg tự hào về một trong những người con vĩ đại nhất của mình. Dự buổi lễ đó, gia đình chỉ còn Leonard, em trai ông, là thành viên duy nhất. Vợ và con Elser - Manfred, đều đã qua đời.

Johann Georg Elser những năm 1930.

Sẽ như thế nào, nếu Johann Georg Elser thành công với sứ mệnh đơn độc mà ông tự đặt ra, với tư cách là một trong những người hiếm hoi nhận chân được những hiểm họa ghê gớm của Adolf Hitler cũng như chủ nghĩa phát-xít, và làm mọi cách có thể trong khả năng để triệt tiêu hiểm họa đó?

Đó là một giả thuyết không có câu trả lời chắc chắn. Song, ở thời điểm đó, ít nhất Elser đã hành động quyết đoán và (có lẽ là) sáng suốt hơn cả các nguyên thủ quốc gia Pháp và Anh.