Bộ tộc “người cá” ở Đông - Nam Á

Với suy nghĩ biển cả là nhà, trong những thế kỷ qua, nhiều thế hệ người Bajau đã lênh đênh trên những vùng biển san hô ở khu vực Đông - Nam Á. Dành phần lớn thời gian để lặn bắt cá, cầu gai, hải sâm và các loại sinh vật khác, họ được mệnh danh là “người cá” do có khả năng bơi lặn tài ba. Một số thành viên của Bajau cho biết, họ có thể nhịn thở tới 13 phút và lặn xuống tận 60 m dưới biển.

Cuộc sống gắn bó với đại dương, nhiều người trong bộ lạc vẫn sống trên những ngôi nhà gỗ hoặc lều, được dựng trên rạn san hô gần các đảo ở Indonesia, Malaysia hay Philippines. Họ săn bắt hải sản rồi mang lên bờ bán để mua lấy các nhu yếu phẩm hằng ngày.

Tại Indonesia, một cộng đồng lớn người Bajau định cư chung quanh các đảo của nước này. Làng Sampela của tộc người Bajau bập bềnh trên mặt biển ở đông nam Indonesia, nơi nổi tiếng với nhiều rạn san hô trù phú. Đây cũng là địa điểm thú vị để du khách có thể tìm hiểu lối sống độc đáo của ngư dân. Theo các nhà sử học địa phương, Sampela được xây dựng vào những năm 50 thế kỷ trước, nay đã trở thành một trong những cộng đồng Bajau lớn nhất trên biển, với dân số khoảng 1.200 người. Mỗi khi “đi săn”, người làng Sampela thường chỉ sử dụng một cây giáo thô sơ và kính lặn tự chế để bắt hải sản hoặc cũng có thể tìm kiếm nguyên liệu tự nhiên để làm đồ thủ công.

Nổi tiếng với khả năng nhịn thở, người Bajau tập trung vào hiệu quả thu được trong những lần “đi săn”. Họ chú trọng tối đa hóa lượng thức ăn thu được trong mỗi lần xuống nước. Mỗi ngày làm việc trung bình dưới nước của người Bajau có thể kéo dài hơn năm giờ đồng hồ và khoảng 60% lượng thời gian đó họ ngụp sâu dưới biển.

Tại Sampela, trẻ em học lặn từ lúc mới lên ba tuổi. Cũng chẳng có bất cứ giáo án chính thức nào dành cho bọn trẻ, mà chúng học từ cha mẹ và học lẫn nhau, tự quan sát và trải nghiệm.

Việc người Bajau có thể nhịn thở lâu hơn so người bình thường khiến nhiều người tò mò. Theo giới chuyên gia, quá trình sinh sống lâu năm trên biển đã giúp người Bajau “tiến hóa” để thích nghi môi trường nước. Một số nghiên cứu chỉ ra rằng, do bơi lặn tự do từ rất sớm, lá lách của người Bajau lớn hơn của người bình thường, điều này cho phép họ có thể di chuyển và làm việc lâu hơn dưới nước. Một số nghiên cứu khác nhận định, người Bajau còn có khả năng mang một số gen nhất định liên quan phản xạ lặn.

Hiện nay, người Bajau vẫn nỗ lực xây dựng những ngôi làng kiên cố hơn với hy vọng mang đến chất lượng sống tốt hơn cho cộng đồng. Du khách đến Sampela, từ xa đã thấy những ngôi nhà màu xanh và cam, với mái nhà bằng thiếc. Cư dân chèo thuyền khéo léo giữa những căn nhà gỗ mộc mạc cao khoảng 3 m trên mặt nước, được kết nối với nhau bằng những thanh gỗ dài.

Sampela cũng đã có trường học, sân bóng đá và các cửa hàng bán giày dép hay quần áo. Ngoài thời gian kiếm sống từ đại dương, họ thường tụ tập, trò chuyện vui vẻ. Dù sống gần các đảo, lối sinh hoạt gắn liền với biển vẫn luôn được người Bajau chú trọng giữ gìn và bảo vệ cho thế hệ sau này.