Cây độc: Tỏi độc chữa bệnh gút thần kỳ nhưng sơ ý là mất mạng

Tỏi độc là loại cây có độc, dùngkhông cẩn thận có thể có những hiện tượng ngộ độc như nôn mửa, đi lỏng, đau bụng: liều chết trung bình là 0,03mg đối với kg thể trọng, 1 centigam đã gây cho người những hiện tượng ngộ độc.

1. Mô tả cây

Tỏi độc có tên khoa học là Colchium autumnale L, thuộc họ hành tỏi Liliaceae, là loại cỏ sống lâu năm, do một mẫm dài 3-4cm mọc sâu dưới đất, quanh năm có phủ các vẫy nâu, tức là gốc nhưng là củ khô đi. Từ dò mọc lên cán hoa với 3-4 hoa, hoa xuất hiện vào mùa thu (9-10) hoa có hình ống dài vượt lê mặt đất chừng 10-15cm, phần ống phía trên loe thành hình chuông với 6 cánh hình bầu dục, màu tím hồng nhạt đẹp với 6 nhị, 3 nhị phía trong ngắn hơn, với bao phấn lớn màu vàng cam, nhị gồm 3 lá noãn hợp thành một bầu 3 ngăn với lối đình phôi trung trụ, 3 vòi rất dài nhưng dấu kín trong hành.

Quả là một nang to 3 ngăn, phía trên của lá noãn xa ra, trong chứa nhiều hạt, mỗi ngăn có tới 60-80 hạt khá to, màu nâu nhạt xù xì có noãn tích (raphé) dày rõ, cắt ngang trông rõ phôi nhỏ giữa phôi nhũ.

Lá cây Tỏi Độc to, dài, đầu lá hẹp nhọn, khi quả chín thì lá héo đi và trên mặt đất hầu như không còn dấu vết gì của cây nữa cho đến khi mùa thu tới lại thấy hoa từ dưới đất xuất hiện, sát cạnh dò đã cho hoa và quả mọc một dò mới cho cây năm tới.

Trong y học, tỏi độc được xếp vào nhóm thảo dược có độc, khi dùng làm thuốc cho ra những vị sau:

- Tuber Colchici hay Bullbus Colchici là dò cây tỏi độc hái về phơi khô.

- Semen Colchici là hạt phơi hay sấy khô của cây tỏi độc.

Ở nhiều nước chỉ công nhận hạt của tỏi độc là thuốc. Quy ước quốc tế ở Bruxelles chỉ công nhận hạt làm thuốc, hạt hái vào lúc quả chín, loại bỏ tạp chất rồi phơi khô. Tuy nhiên người ta vẫn dùng dò để chiết xuất conchixin - 1 chất ancaloit.

2. Dược tính

Từ hơn 200 năm trước, cây tỏi độc đã được người Đức dùng để chữa bệnh thống phong (bệnh gút), làm thuốc thông tiểu.

Hiện nay người ta thấy conchixin gây hạ nhiệt, tăng huyết áp, tăng nhu động ruột 1 cách thái quá. Trên điểm nối thần kinh cơ (junction neuro-musculaire), conchixin gây nghẽn biểu hiện bằng tê liệt và nếu kéo dài biểu hiện teo cơ xương.

Conchixin còn tác dụng trên tế bào đang phân chia: đối với hiện tượng này, conchixin có khả năng cản trở hiện tượng gián phân (mitose) trong giai đoạn biến kỳ (metaphase). Tác dụng này đang được dùng trong việc cải tạo giống cây trong nông nghiệp

Chỉ có tác dụng hạ nhiệt, chống dị ứng (anti-allergique) và chống bệnh gút được dùng trong điều trị.

Gần đây người ta còn nêu giả thuyết là tác dụng của conchixin kích thích vỏ thượng thận và do sự tiết những hocmon như cortisone

Dùng tỏi độc có thể có những hiện tượng ngộ độc như nôn mửa, đi lỏng, đau bụng: liều chết trung bình là 0,03mg đối với kg thể trọng, 1 centigam đã gây cho người những hiện tượng ngộ độc.

Hơn nữa, sự bài tiết chất độc của conchixin chậm do đó những người viêm thận hay thiểu năng thận không nên dùng

3. Công dụng và liều dùng

Tỏi độc dùng dưới dạng cồn hạt 1/10 với liều 1,5g một lần, 3g trong 24 giờ, cao cồn nước với liều 0,05g một lần, 0,20g trong 24 giờ.Hoặc dùng conchixin với liều 2mg một lần, 4mg trong 24 giờ để chữa bệnh thống phong, đối với những cơn đau thường kết quả làm cho đỡ đau, đỡ sốt

Không nên dùng lâu sợ bị ngộ độc. khi thấy có hiện tượng ỉa lỏng thì ngừng thuốc ngay. Thường chỉ dùng trong 4-5 ngày lại nghỉ.Thuốc độc, phải bảo quản theo chế độ thuốc độc bảng A.

Ngoài công dụng làm thuốc, conchixin còn dùng làm thuốc kích thích để tạo những giống cây nhiều quả, hoặc những giống mới.

Hiện nay người ta chú ý trồng cây tỏi độc với mục đích chế conchixin dùng trong nông nghiệp nhiều hơn là dùng làm thuốc. tuy nhiên một số nước vẫn dùng tỏi độc và các chế phẩm của tỏi độc làm thuốc.