Đây là nơi học giỏi nhất Việt Nam, đến vua Tự Đức còn khen ngợi vì thành tích học tập xuất sắc

Theo Bia ký tại Văn Miếu – Quốc Tử Giám, làng Mộ Trạch đã sản sinh ra 36 tiến sĩ trong tổng số 3000 tiến sĩ Nho học ở Việt Nam. Trong số 83 tấm bia đá tại Văn Miếu Hà Nội, 18 bia ghi danh các tiến sĩ có quê hương tại Mộ Trạch. Vào năm 2008, Hội đồng xác lập kỷ lục Việt Nam đã công nhận làng Mộ Trạch là địa phương có nhiều tiến sĩ Nho học nhất nước ta trong thế kỷ XIV – XVIII. Chỉ cần nhìn vào những con số này cũng đủ để thấy sự ngưỡng mộ đối với địa phương này.

Cổng làng Mộ Trạch

Cảm phục trước tài năng và sự hiếu học của người dân Mộ Trạch, vua Tự Đức khi xem xét lịch sử khoa thi đã ban chiếu khen ngợi: "Mộ Trạch nhất gia bán thiên hạ," ám chỉ rằng người làng Mộ Trạch có tài ngang bằng nửa thiên hạ.

Làng Mộ Trạch, nay thuộc xã Tân Hồng, huyện Bình Giang, tỉnh Hải Dương, từ xưa đã nổi tiếng về thành tích khoa bảng. Dân gian lưu truyền câu: "Tiền làng Đọc, thóc làng Nhữ, chữ làng Chằm," với "Chằm" chính là tên gọi xưa của làng Mộ Trạch.

Theo truyền thuyết, thành hoàng làng Mộ Trạch là Vũ Hồn, người đã lập làng và mở lớp dạy học cho dân. Nhờ đó, người dân trong làng được khai trí, và họ Vũ cũng trở thành dòng họ phổ biến nhất tại đây cho đến ngày nay.

Người đầu tiên đỗ tiến sĩ ở Mộ Trạch là hai anh em Vũ Nghiêu Tá và Vũ Hán Bi. Cả hai đều đỗ thái học sinh vào năm Giáp Thìn 1304, dưới triều đại vua Trần Anh Tông. Từ đó, làng Mộ Trạch liên tục sản sinh nhân tài, với 36 tiến sĩ, trong đó có một trạng nguyên là ông Lê Nại (đỗ năm 1505), và 11 hoàng giáp. Nhiều người đỗ đạt cao đã đảm nhận các chức vụ quan trọng, với 1 người làm tể tướng, 4 người làm bồi tụng, 14 người làm thượng thư, và 5 người làm quận công.

Khi nhắc đến làng Mộ Trạch, người dân thường truyền miệng câu nói về 5 vị trạng: Trạng chữ Lê Nại, trạng toán Vũ Hữu, trạng cờ Vũ Huyên, trạng vật Vũ Phong, và trạng chạy Vũ Cương Trực. Đặc biệt, tại làng này còn có gia đình tam đại tiến sĩ với ba thế hệ ông, cha, cháu đều đỗ đạt. Đó là gia đình Vũ Bạt Tụy (ông), Vũ Duy Đoán (cha), và Vũ Duy Khuông (cháu), tất cả đều đỗ dưới triều vua Lê Thánh Tông.

Năm 1656, triều đình chỉ chọn 6 người trong tổng số 3000 thí sinh dự thi, và đáng chú ý, làng Mộ Trạch chiếm đến 3/6 người đó. Điều đáng kinh ngạc hơn nữa, tất cả họ đều còn rất trẻ, chỉ trong độ tuổi từ 21-23.