Giải mã bí ẩn: Tại sao 1 giờ có 60 phút và 1 phút có 60 giây?

Từ quan sát bầu trời đến những con số “thần bí”

Từ hàng nghìn năm trước, con người đã ngước nhìn bầu trời để xác định những đơn vị thời gian lớn:

- Năm là khoảng thời gian Trái Đất quay quanh Mặt Trời một vòng.

- Tháng gắn với chu kỳ Mặt Trăng quay quanh Trái Đất.

- Tuần tương ứng với bốn giai đoạn chính trong chu kỳ Mặt Trăng.

- Ngày là thời gian Trái Đất hoàn thành một vòng quay trên trục.

Tuy nhiên, việc chia nhỏ ngày thành giờ và phút lại không hề đơn giản, mà phải quay ngược về 5.000 năm trước, tại nền văn minh Sumer ở Lưỡng Hà - nơi đặt nền móng cho hệ thống thời gian ngày nay.

Ảnh minh họa.

Dấu ấn người Sumer: Hệ lục thập phân (60)

Người Sumer đã sáng tạo ra chữ viết, toán học sơ khai và đặc biệt là hệ thống số học độc đáo. Thay vì chỉ sử dụng hệ thập phân (10) như chúng ta, họ còn dùng hệ thập nhị phân (12) và hệ lục thập phân (60).

Không ai biết chính xác vì sao họ chọn số 60, nhưng nhiều giả thuyết cho rằng nó bắt nguồn từ cách đếm bằng ngón tay. Một bàn tay có 5 ngón, bàn tay còn lại có 12 đốt ngón tay, và phép nhân 5 × 12 cho ra số 60.

Con số 12 cũng mang ý nghĩa đặc biệt trong nhiều nền văn minh cổ đại: 12 chu kỳ Mặt Trăng trong một năm, 12 chòm sao hoàng đạo, ngày và đêm được chia thành 12 phần, tạo nên 24 giờ.

Điểm thú vị là, trong khi hệ thập phân không thể biểu diễn gọn gàng phân số 1/3, thì hệ lục thập phân lại khắc phục điều này. Chính vì vậy, số 60 trở thành “chiếc chìa khóa” để chia nhỏ thời gian.

Khi kim phút và kim giây ra đời

Khái niệm phút và giây chỉ thực sự đi vào đời sống khi đồng hồ cơ khí xuất hiện ở châu Âu vào cuối thế kỷ 14. Ban đầu, đồng hồ chỉ có kim giờ. Nhưng theo nhà sử học David S. Landes trong tác phẩm “Cuộc cách mạng thời gian” (Belknap, 1983), các nhà thiên văn học thế kỷ 16 bắt đầu cải tiến đồng hồ, bổ sung kim phút và giây để phục vụ nghiên cứu chính xác hơn.

Thiên tài Tycho Brahe là một trong những người tiên phong sử dụng phút và giây trong đo đạc thiên văn, đạt độ chính xác chưa từng có thời đó.

Nhờ những số liệu chi tiết từ Brahe, Johannes Kepler đã công bố định luật chuyển động hành tinh vào năm 1609. Chỉ 70 năm sau, Isaac Newton dựa trên các định luật này để phát triển thuyết vạn vật hấp dẫn, chứng minh rằng các quy luật toán học có thể chi phối cả sự vận động trên Trái Đất lẫn các thiên thể trong vũ trụ.

Việc chia 1 giờ thành 60 phút, 1 phút thành 60 giây là minh chứng cho sự kết hợp giữa trí tuệ cổ đại và khoa học hiện đại. Từ hệ đếm ngón tay của người Sumer cho tới những cuộc cách mạng thiên văn thế kỷ 16, hệ thống đo thời gian này đã trở thành nền tảng cho khoa học, công nghệ và cả đời sống hàng ngày của nhân loại.