'Nới' chính sách để Hà Nội đạt mục tiêu 900 MWp điện mặt trời mái nhà

DNVN - Với mục tiêu phát triển thêm gần 900 MWp điện mặt trời mái nhà từ nay đến năm 2030, nếu không tháo gỡ được các nút thắt về chính sách, Hà Nội sẽ lãng phí một tiềm năng rất lớn và khó đạt được mục tiêu đề ra.

Hà Nội thiếu các trung tâm logistics quy mô lớn / Kiến nghị bỏ quy định xử phạt hành chính với giao dịch dân sự trong xây dựng

Tiềm năng lớn nhưng thực tế còn khiêm tốn

Ông Nguyễn Khắc Văn - Phó Trưởng phòng Quản lý Năng lượng, Sở Công thương TP Hà Nội cho biết, theo kế hoạch thực hiện Quy hoạch điện VIII (Quyết định số 262/QĐ-TTg), trong giai đoạn 2025 - 2030, Hà Nội được phân bổ phát triển thêm 894 MWp điện mặt trời mái nhà (ĐMTMN).

Theo ông Văn, đây là một con số rất lớn, phản ánh tiềm năng và kỳ vọng vào nguồn năng lượng xanh tại Thủ đô. Tuy nhiên, từ chính sách đến thực tiễn đang tồn tại một khoảng cách không nhỏ.

Hà Nội hiện có Khu công nghệ cao Hòa Lạc đã vận hành, khu công nghệ cao sinh học sắp đầu tư, cùng 10 khu công nghiệp đang hoạt động và 2 khu đang xây dựng. Với quy mô doanh nghiệp lớn, diện tích mái nhà xưởng rộng, tiềm năng phát triển là rất cao dù số giờ nắng tại Hà Nội không thuận lợi bằng miền Trung hay miền Nam.

Tuy nhiên, tính đến tháng 11/2025, tổng công suất điện mặt trời mái nhà trên toàn thành phố mới chỉ đạt khoảng 118 MWp. Trong đó, 33,5 MWp được phát triển trước ngày 1/1/2021 (thời điểm Quyết định 13/2020/QĐ-TTg còn hiệu lực), đã ký hợp đồng bán điện lên lưới quốc gia. Khoảng 15,2 MWp thuộc về hơn 2.076 hộ gia đình.

"Phần lớn các dự án phát triển sau năm 2021 đến nay đều theo cơ chế tự sản tự tiêu, có đấu nối bám lưới nhưng chưa có cơ chế mua bán điện dư thừa. Thực trạng này cho thấy sự chững lại đáng kể của thị trường sau khi các chính sách ưu đãi cũ hết hiệu lực", ông Văn nêu.

Doanh nghiệp 'khát' điện xanh

Ông Nguyễn Khắc Văn - Phó Trưởng phòng Quản lý Năng lượng, Sở Công thương TP Hà Nội.

Theo đại diện Sở Công thương Hà Nội, nhu cầu sử dụng năng lượng tái tạo tại các khu công nghiệp, khu chế xuất là rất cấp thiết. Lý do là công nghệ phát triển giúp suất đầu tư giảm mạnh, giá thành điện mặt trời hiện nay đã cạnh tranh hơn so với giá điện bình quân của nhà nước. Để xuất khẩu vào các thị trường khó tính, doanh nghiệp bắt buộc phải có chứng chỉ xanh (I-REC). Các doanh nghiệp FDI, đặc biệt là Nhật Bản, đang đi đầu trong nhu cầu này.

Ngoài ra, Hà Nội là trung tâm tiêu thụ điện nhưng nguồn phát tại chỗ rất hạn chế. Hai nhà máy điện rác Sóc Sơn và Seraphin hiện chỉ đáp ứng chưa tới 2% nhu cầu tiêu thụ đỉnh của thành phố (hơn 6.000 MW).

Dù nhu cầu lớn, việc phát triển đang vấp phải nhiều vướng mắc từ các quy định mới tại Nghị định 135/2024/NĐ-CP về điện mặt trời tự sản tự tiêu và Nghị định 80/2024/NĐ-CP về cơ chế mua bán điện trực tiếp (DPPA).

Về cơ chế DPPA, điều kiện tham gia đang quá "sức" với đa số doanh nghiệp tại Hà Nội. Quy định yêu cầu khách hàng phải tiêu thụ trung bình từ 200.000 kWh/tháng trở lên và đơn vị phát điện phải có công suất từ 10 MWp.

"Qua rà soát, Hà Nội chỉ có khoảng 113 doanh nghiệp đủ điều kiện là khách hàng lớn. Đặc biệt, chưa có dự án ĐMTMN nào đạt quy mô 10 MWp để tham gia cơ chế này", ông Văn dẫn chứng.

Về cơ chế tự sản tự tiêu, khái niệm này hiện đang bó buộc việc bán điện dư thừa lên lưới (tối đa 20% nhưng rào cản kỹ thuật lớn), gây lãng phí nguồn lực xã hội. Bên cạnh đó, mô hình hợp tác với bên thứ ba (ESCo) để đầu tư cũng gặp khó do rủi ro pháp lý về hoạt động mua bán điện.

Về kỹ thuật, lưới điện Việt Nam chưa có khả năng điều độ linh hoạt như Trung Quốc hay các nước phát triển. Việc điện mặt trời phụ thuộc thời tiết, biến động công suất lớn gây áp lực lên an toàn hệ thống.

Cần nới lỏng chính sách để không lãng phí nguồn lực

Để tháo gỡ khó khăn và đạt mục tiêu gần 900 MWp vào năm 2030, đại diện Sở Công thương Hà Nội cho biết đơn vị đang tích cực kiến nghị Bộ Công Thương và Chính phủ sửa đổi các quy định.

Cụ thể, Sở Công Thương đề xuất giảm điều kiện sản lượng tiêu thụ đối với khách hàng tham gia DPPA xuống mức 100.000 kWh/tháng để mở rộng đối tượng tham gia. Đồng thời, cần có cơ chế linh hoạt hơn cho việc bán điện dư thừa và nới lỏng quy định về lắp đặt pin lưu trữ tại chỗ.

Ông Văn cũng nhấn mạnh giải pháp lưu trữ năng lượng. Dù chi phí đầu tư ban đầu cao, nhưng đây là giải pháp kỹ thuật quan trọng để điều tiết phụ tải, giảm áp lực lên lưới điện quốc gia, cần được khuyến khích mạnh mẽ.

"Nếu không tháo gỡ được các nút thắt về chính sách và thủ tục hành chính chồng chéo hiện nay, chúng ta sẽ lãng phí một tiềm năng rất lớn từ các mái nhà xưởng và khó đạt được mục tiêu an ninh năng lượng đã đề ra", ông Văn nói.