Kiến nghị bỏ quy định xử phạt hành chính với giao dịch dân sự trong xây dựng

Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) vừa có văn bản góp ý gửi Bộ Xây dựng đối với dự thảo Nghị định quy định xử phạt vi phạm hành chính về xây dựng.

Theo VCCI, việc rà soát và hoàn thiện khung pháp lý về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng là cần thiết. Tuy nhiên, để bảo đảm tính minh bạch và khả thi, cơ quan soạn thảo cần xem xét lại một số điểm chưa phù hợp trong dự thảo.

Không nên "hành chính hóa" quan hệ dân sự

Trong văn bản góp ý, VCCI bày tỏ quan ngại khi dự thảo quy định xử phạt hành chính đối với các hành vi mang bản chất giao dịch dân sự.

Cụ thể, dự thảo đề xuất xử phạt các hành vi như: thực hiện không đúng hợp đồng liên danh; vi phạm quy định về hợp đồng xây dựng, thanh quyết toán vốn; hay vi phạm hợp đồng trong kinh doanh bất động sản...

VCCI phân tích, về nguyên tắc, nếu một bên vi phạm hợp đồng gây thiệt hại cho bên kia, đây là tranh chấp dân sự. Các bên có quyền khởi kiện ra tòa án để bảo vệ quyền lợi. Việc Nhà nước can thiệp bằng các chế tài hành chính vào các quan hệ này là chưa phù hợp. Do đó, VCCI đề nghị rà soát và bãi bỏ các quy định xử phạt đối với các hành vi có tính chất giao dịch dân sự (như tại Điều 13, 32, 33 và 75 của dự thảo).

Bên cạnh đó, VCCI cũng chỉ ra sự bất hợp lý tại Khoản 1 Điều 73. Quy định này xử phạt bên chuyển nhượng đất nền (đã có hạ tầng) nếu không đôn đốc, giám sát bên mua xây nhà đúng tiến độ. VCCI cho rằng quy định này thiếu thực tế, bởi bên bán rất khó buộc bên mua phải xây nhà đúng hạn nếu bên mua thiếu vốn hoặc gặp lý do khách quan. Trách nhiệm xây dựng sai quy hoạch (nếu có) thuộc về người xây dựng, không nên phạt người bán.

Chồng chéo với Luật Đầu tư và Luật Đất đai

Về nguyên tắc xử phạt, VCCI chỉ ra sự chưa rõ ràng khi xử lý công trình vi phạm đồng thời pháp luật đất đai và xây dựng. Quy định hiện tại khiến việc xác định thẩm quyền xử phạt gặp khó khăn, đặc biệt là câu hỏi: Công trình vi phạm pháp luật xây dựng bị xử phạt theo nghị định này là xây trên đất đúng mục đích hay không đúng mục đích sử dụng đất?

Ngoài ra, VCCI cũng phát hiện sự chồng lấn phạm vi xử phạt với pháp luật về đầu tư. Ví dụ, hành vi "điều chỉnh dự án không đúng quy định" hay "cấp vốn không đúng tiến độ" tại Điều 15 và Điều 41 của dự thảo thực chất đã được điều chỉnh bởi Nghị định 122/2021/NĐ-CP về xử phạt trong lĩnh vực kế hoạch và đầu tư. Việc quy định lại không chỉ gây chồng chéo mà còn tạo ra các khung phạt khác nhau cho cùng một hành vi, gây lúng túng khi áp dụng.

Tương tự, đối với các hành vi sử dụng nhà chung cư sai mục đích (làm vũ trường, quán bar, nhà hàng không bảo đảm PCCC...), VCCI đề nghị chuyển sang xử phạt theo các nghị định chuyên ngành về an ninh trật tự, phòng cháy chữa cháy hoặc bảo vệ môi trường để bảo đảm tính thống nhất.

Góp ý về mức xử phạt cụ thể, VCCI cho rằng quy định phạt tiền từ 80 - 100 triệu đồng đối với hành vi "đặt tên hoặc điều chỉnh tên dự án đầu tư xây dựng nhà ở không đúng quy định" (Điều 60) là quá nặng

So sánh với các hành vi khác trong cùng dự thảo, mức phạt này cao bất thường. Ví dụ, hành vi vi phạm về bảo vệ an toàn nguồn cấp nước cũng chỉ bị phạt đến 80 triệu đồng; hay vi phạm về báo cáo, hồ sơ chỉ phạt từ 10-20 triệu đồng. Trong khi đó, việc đặt tên dự án sai tác động không lớn đến quản lý hành chính hay an toàn công trình. VCCI đề xuất giảm mức phạt xuống dưới 10 triệu đồng hoặc chỉ áp dụng hình thức cảnh cáo...

Với những phân tích trên, VCCI mong muốn cơ quan soạn thảo cân nhắc, chỉnh sửa để Nghị định khi ban hành bảo đảm tính chính xác, khả thi và tạo thuận lợi cho môi trường kinh doanh.