Thiếu báo cáo ESG, doanh nghiệp đối diện nguy cơ mất thị trường lớn

Nguy cơ mất đơn hàng hiện hữu

Trao đổi với Tạp chí Doanh nghiệp Việt Nam, ông Phạm Hoài Trung - Cố vấn trưởng của SSBTi Việt Nam, nhà sáng lập Công ty Azitech & GreenGo cho biết, các quy định mới từ phía quốc tế đang siết chặt yêu cầu về phát thải, nguồn gốc nguyên liệu, điều kiện lao động, tuần hoàn sản phẩm… Nếu không đáp ứng, doanh nghiệp rất dễ bị từ chối thông quan, đình chỉ giao dịch hoặc mất đơn hàng.

Tại châu Âu, các cơ chế như CBAM (Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon), EUDR (quy định chống phá rừng), Chỉ thị thiết kế sinh thái, hay CSRD (Chỉ thị báo cáo phát triển bền vững) đang dần trở thành tiêu chuẩn bắt buộc. Các doanh nghiệp xuất khẩu sang EU phải cung cấp báo cáo ESG rõ ràng, theo dõi cả chuỗi cung ứng đến cấp 2, cấp 3 và chứng minh sản phẩm được sản xuất theo hướng tiết kiệm năng lượng, không làm hại môi trường.

Tại Mỹ, một loạt các quy định được Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Mỹ (SEC) yêu cầu các công ty niêm yết báo cáo phát thải Scope 1–2, kéo theo yêu cầu tương ứng từ các đối tác chuỗi cung ứng. Bên cạnh đó, Mỹ còn thực thi đạo luật cấm hàng hóa có liên quan đến lao động cưỡng bức. Vương quốc Anh áp thuế với bao bì nhựa không tái chế, còn Nhật Bản yêu cầu truy xuất carbon trong sản phẩm công.

CSRD – Chỉ thị báo cáo phát triển bền vững của doanh nghiệp có hiệu lực từ năm 2024 – yêu cầu doanh nghiệp châu Âu báo cáo chi tiết ESG trong toàn bộ chuỗi cung ứng. Doanh nghiệp Việt nếu không thể cung cấp dữ liệu về phát thải, truy xuất nguồn gốc, vòng đời sản phẩm… sẽ khiến đối tác châu Âu không thể hoàn thành nghĩa vụ và bị loại khỏi danh sách cung ứng.

Ngoài ra, các yêu cầu về kinh tế tuần hoàn như tái sử dụng, tháo rời sản phẩm, giảm chất thải... cũng sẽ được đưa vào đánh giá. Nếu doanh nghiệp không cải tiến quy trình, tỷ lệ tái chế và công bố rõ ràng nguyên liệu – sẽ dễ bị thay thế bởi đối thủ có chuẩn ESG tốt hơn.

Tăng cơ hội, mở rộng thị trường nhờ ESG

Ngược lại, theo Cố vấn trưởng của SSBTi Việt Nam, doanh nghiệp có hệ thống ESG bài bản thường được ưu tiên lựa chọn, tăng điểm trong xếp hạng nhà cung cấp quốc tế. Nhiều tập đoàn bán lẻ, chuỗi siêu thị hay nền tảng thương mại điện tử lớn như H&M, Aeon, Amazon… đã đưa ESG vào hồ sơ đấu thầu như một tiêu chí bắt buộc.

Một doanh nghiệp may mặc Việt Nam có báo cáo ESG minh bạch được H&M chọn làm nhà cung cấp cấp 1 và tăng đơn hàng gấp đôi sau 1 năm. Một công ty trái cây truy xuất rõ vùng trồng và công bố ESG đã ký MOU kéo dài 5 năm với chuỗi siêu thị Nhật Bản.

ESG còn giúp doanh nghiệp tiếp cận người tiêu dùng cao cấp – những người sẵn sàng trả giá cao hơn cho sản phẩm carbon thấp, có chứng nhận công bằng thương mại, bao bì sinh thái hoặc nhãn xanh.

Khi nhiều lô hàng gỗ từ Đông Nam Á bị giữ tại cảng Đức vì không chứng minh được nguồn gốc hợp pháp, các doanh nghiệp Việt có truy xuất rõ và công bố ESG vẫn được thông quan. ESG lúc này trở thành tấm lá chắn giúp doanh nghiệp duy trì uy tín và dòng chảy thương mại ổn định.

Bên cạnh đó, việc thực hành ESG cũng là điều kiện để đạt các chứng chỉ như ISO 14001, SA8000, GlobalGAP, EU Ecolabel, FSC, Organic..., qua đó nâng cao giá trị thương hiệu và tạo lợi thế cạnh tranh khi xuất khẩu.

Nhiều chương trình hỗ trợ từ các tổ chức quốc tế như Tổ chức Hợp tác Quốc tế Đức (GIZ), Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (USAID), Cơ quan Phát triển Pháp (AFD), Cơ quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JICA) hay Liên minh châu Âu (EU) hiện yêu cầu doanh nghiệp có hồ sơ ESG mới đủ điều kiện nhận tài trợ về tài chính, truy xuất số, máy móc xanh hay xúc tiến thương mại.

Một doanh nghiệp thủy sản miền Trung đã được USAID tài trợ hệ thống blockchain truy xuất nhờ có báo cáo ESG minh bạch. Một công ty gạch không nung đã bán tín chỉ carbon trị giá hàng trăm triệu đồng/năm cho khách hàng Đức nhờ có hệ thống kiểm kê phát thải theo chuẩn quốc tế.

"Rõ ràng, ESG không còn là "mốt thời thượng" mà là yêu cầu bắt buộc nếu doanh nghiệp Việt muốn trụ vững và phát triển trên thị trường quốc tế. Không hành động sớm hôm nay sẽ phải trả giá bằng việc bị loại khỏi cuộc chơi ngày mai.

Thực hành ESG chính là cách để doanh nghiệp Việt Nam kinh doanh có trách nhiệm, hội nhập thông minh và phát triển bền vững. Trong kỷ nguyên tiêu dùng có đạo đức và phát thải thấp, ai chậm chân với ESG sẽ là người bị bỏ lại phía sau", chuyên gia nhấn mạnh.