Đột phá chính sách đầu tư mạo hiểm

Nhà nước sẵn sàng rót vốn hàng nghìn tỷ đồng

Trong khuôn khổ Techfest Việt Nam 2025, ngày 13/12 đã diễn ra hai diễn đàn liên quan đến đầu tư cho khởi nghiệp, bao gồm: diễn đàn "Hợp tác quốc tế phát triển đầu tư: Thúc đẩy khởi nghiệp sáng tạo Việt Nam – Tầm nhìn 2045" và diễn đàn "Chính sách quốc gia hợp tác quốc tế về đầu tư cho khởi nghiệp sáng tạo".

Tại diễn đàn "Chính sách quốc gia hợp tác quốc tế về đầu tư cho khởi nghiệp sáng tạo"Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) Hoàng Minh khẳng định, Chính phủ đang gửi đi một thông điệp mạnh mẽ: Không chỉ dừng lại ở việc hỗ trợ bằng cơ chế, Nhà nước sẽ trực tiếp tham gia vào hệ sinh thái khởi nghiệp thông qua việc hình thành quỹ đầu tư mạo hiểm.

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính thăm gian hàng trong khuôn khổ Techfest Việt Nam 2025. Ảnh: VGP.

Theo Thứ trưởng, đây là lần đầu tiên Việt Nam thành lập quỹ đầu tư mạo hiểm cấp quốc gia và địa phương. Điểm đặc biệt của quỹ này là cho phép các tổ chức, cá nhân cùng góp vốn với Nhà nước (cơ chế hợp tác công - tư).

"Chính sách mới cho phép quỹ đầu tư theo chu kỳ dài hạn từ 10-15 năm, đánh giá hiệu quả theo danh mục đầu tư chứ không tính theo từng thương vụ riêng lẻ. Quỹ cũng được phép đầu tư ra nước ngoài để giúp Việt Nam sớm tiếp cận công nghệ mới, đồng thời tập trung vào các 'khẩu vị' đặc thù như công nghệ xanh, công nghệ chiến lược", Thứ trưởng Hoàng Minh nhấn mạnh.

Làm rõ hơn về cơ chế này, tại diễn đàn "Hợp tác quốc tế phát triển đầu tư: Thúc đẩy khởi nghiệp sáng tạo Việt Nam – Tầm nhìn 2045", ông Nguyễn Quang Huy - Chủ tịch Quỹ Đầu tư Khởi nghiệp Quốc gia Việt Nam (VNSIF), Phó Chủ tịch Hiệp hội Khởi nghiệp Quốc gia - cho biết, Nghị định 264 sẽ là bước đột phá thay thế cho những hạn chế về nguồn vốn của Nghị định 38 trước đây.

"Lần đầu tiên, Nhà nước cho phép Quỹ Trung ương đóng góp vốn vào quỹ đầu tư mạo hiểm với quy mô từ 500 triệu đến 2.000 tỷ đồng. Quan trọng hơn, chính sách chấp nhận rủi ro lỗ không quá 50%. Đây là tư duy cởi mở then chốt để sử dụng ngân sách nhà nước cho đổi mới sáng tạo", ông Huy chia sẻ.

Bên cạnh đó, các địa phương cũng được phép trích nguồn lực từ ngân sách (tỷ lệ tính trên GDP) cho khoa học công nghệ. Doanh nghiệp được trích lập đến 20% số thuế phải nộp để đầu tư cho lĩnh vực này cũng như tham gia lập quỹ đầu tư mạo hiểm.

Cần cơ chế "vốn mồi" và sandbox

Đánh giá cao quyết tâm của Chính phủ Việt Nam thông qua Nghị định 264, ông David Lewis - Chủ tịch kiêm CEO Energy Capital Việt Nam nhận định, điều này cho thấy Việt Nam sẵn sàng chấp nhận rủi ro ở mức độ nhất định để thúc đẩy đầu tư.

Tuy nhiên, để chính sách đi vào cuộc sống, ông David khuyến nghị Việt Nam nên tham khảo mô hình của Singapore. Tại quốc đảo này, Chính phủ cung cấp nguồn "vốn hạt giống" (vốn mồi) ban đầu, tạo ra sự liên kết chặt chẽ giữa Nhà nước - Viện trường - Doanh nghiệp và Quỹ đầu tư.

"Rào cản lớn hiện nay là các doanh nghiệp Việt Nam dù muốn tối ưu vận hành nhưng vẫn do dự trước rủi ro của công nghệ mới. Do đó, cần một cơ chế trung gian, dùng 'vốn mồi' của Nhà nước để chia sẻ rủi ro tài chính cho doanh nghiệp trong giai đoạn thử nghiệm", ông David phân tích từ thực tế của startup Equipcast.

CEO Energy Capital đề xuất Việt Nam cần song song xây dựng cơ chế thử nghiệm (sandbox) cho các quỹ đầu tư, cùng các gói ưu đãi thuế đặc biệt để định hướng dòng vốn quốc tế.

Đồng quan điểm về việc tập trung nguồn lực, ông Samuel Ang - chuyên gia cấp cao Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB), đưa ra khái niệm "linh dương đồng cỏ" - những doanh nghiệp có tốc độ tăng trưởng vượt trội trong lĩnh vực AI, bán dẫn.

"Dù số lượng ít, một doanh nghiệp 'linh dương' có thể đóng góp tới 40% việc làm mới. Các địa phương cần lập danh sách các doanh nghiệp này, sau đó dùng quỹ đầu tư quốc gia hỗ trợ vốn ban đầu. Đây là đòn bẩy hiệu quả nhất để tăng tốc hệ sinh thái", chuyên gia ADB gợi ý.

Để hiện thực hóa các mục tiêu trên, ngoài vốn Nhà nước và vốn ngoại, nguồn lực từ cộng đồng người Việt ở nước ngoài đóng vai trò quan trọng.

PGS, TS Nguyễn Lân Trung - Phó Chủ tịch Thường trực kiêm Tổng Thư ký Hội Liên lạc với người Việt Nam ở nước ngoài (ALOV) nhấn mạnh, với 6,5 triệu người Việt Nam ở nước ngoài, trong đó hơn 500.000 là trí thức và doanh nhân trình độ cao, đây là nguồn nội lực khổng lồ.

Ông Trung cho biết, thông qua các diễn đàn kết nối như VietInvest và Techfest, ALOV đang tích cực triển khai các Nghị quyết của Đảng (Nghị quyết 57, 68, 59) nhằm tạo điều kiện thuận lợi nhất cho Kiều bào mang vốn và tri thức về nước, đặc biệt trong lĩnh vực khoa học công nghệ, hòa chung vào dòng chảy phát triển của đất nước trong kỷ nguyên mới.