Hơn 45% doanh nghiệp phải trả lương cao hơn để giữ chân lao động

Ban Nghiên cứu Phát triển kinh tế tư nhân (Ban IV thuộc Hội đồng Tư vấn Cải cách thủ tục hành chính của Thủ tướng Chính phủ) vừa gửi Thủ tướng Chính phủ báo cáo tổng hợp phản ánh, kiến nghị của doanh nghiệp, người lao động tháng 11/2021.

Ban IV đã phối hợp cùng Báo điện tử VnExpress tiến hành 2 cuộc khảo sát diện rộng trong tháng 10/2021 gồm: Khảo sát nhanh khó khăn về lao động của doanh nghiệp (DN) với 3.440 ý kiến trả lời, khảo sát nhanh khó khăn của người lao động (NLĐ) với 8.835 ý kiến trả lời.

Kết quả 2 cuộc khảo sát cho thấy, những tín hiệu tích cực của việc phục hồi sản xuất, kinh doanh của DN và việc làm cho NLĐ sau khi Chính phủ ban hành và áp dụng Nghị quyết 128/NQ-CP, chuyển trạng thái phòng chống dịch trên toàn quốc sang giai đoạn “thích ứng an toàn, linh hoạt với dịch bệnh:

Cụ thể, trong tổng số 3.440 DN tham gia khảo sát online, số DN “đang hoạt động” chiếm tỷ lệ là 39%, cao hơn gấp 2 lần so với tỷ lệ này trong báo cáo tháng 8/20212.

Trong tổng số 8.835 người lao động trả lời khảo sát online, tỷ lệ số người trả lời hiện đang có việc là 47%, tăng gần 10 điểm so với tỉ lệ người có việc ở khảo sát tháng 8. Đồng thời, mặc dù tình hình chung còn nhiều khó khăn nhưng 43% lãnh đạo các DN ở diện “đang hoạt động” vẫn luôn “tỏ ra lạc quan để chèo lái DN”.

Tuy vậy, Ban IV cho biết, do mức độ ảnh hưởng của đợt bùng phát dịch lần 4 tại Việt Nam tới hoạt động của DN là rất lớn, đồng thời do tình hình các chuỗi cung ứng trên thế giới cũng vẫn đang đứt gãy, chưa phục hồi hoàn toàn nên DN và NLĐ tại Việt Nam vẫn đang đối mặt với không ít khó khăn, thách thức trong bối cảnh “sống chung với dịch”.

Cụ thể, về phía DN, 30% số DN trả lời cho biết họ gặp khó khăn trong việc tuyển dụng lao động nói chung và đặc biệt các lao động có trình độ chuyên môn. Hơn 45% DN cho là phải đưa ra mức thu nhập cao hơn so với trước dịch để thu hút lao động trở lại.

Bên cạnh khó khăn về thiếu lao động, chi phí cho lao động tăng, và khó khăn cố hữu như vấn đề về vốn lưu động, các DN đang đối mặt với khó khăn mới. Trong đó, 56% DN phản ánh giá nguyên liệu đầu vào tăng, 43% DN nói cầu thị trường yếu chưa đảm bảo kinh doanh có lãi, 41% DN cho rằng chi phí xét nghiệm cho lao động là áp lực rất lớn và là cấu thành lớn trong chi phí của DN.

Về phía NLĐ, kết quả khảo sát cho thấy, 59,3% NLĐ tham gia khảo sát cho biết, không có nguồn tiết kiệm để hỗ trợ cuộc sống trong bối cảnh dịch, phải dựa vào vay nợ hoặc trông chờ sự hỗ trợ từ gia đình/xã hội; 41% không tìm được việc; 59% mong muốn được ký hợp đồng lao động nếu có việc mới; 54% muốn đề nghị DN phải có cam kết đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp.

Trong bối cảnh đó, đánh giá về triển vọng phục hồi, 22% DN ở diện “đang hoạt động” cho biết đã phục hồi như trước dịch, 45% DN cho biết nếu các địa phương thực hiện đúng Nghị quyết 128 thì DN sẽ phục hồi trong khoảng thời gian từ 1 tháng đến dưới 6 tháng.

Căn cứ tình hình nêu trên và qua trao đổi, thảo luận với lãnh đạo của gần 40 Hiệp hội doanh nghiệp những ngày qua, Ban IV đề xuất Thủ tướng Chính phủ tạo lập môi trường làm việc an toàn và năng lực y tế trong doanh nghiệp để duy trì liên tục sản xuất kinh doanh.

Theo Ban IV, việc “thích ứng, sống chung với dịch” là chiến lược lâu dài nên ngoài khía cạnh DN tự chủ để cải thiện môi trường làm việc và các quy trình nội bộ, đề xuất Thủ tướng Chính phủ giao Bộ Y tế đẩy mạnh truyền thông về các biện pháp DN có thể lựa chọn trong việc tạo lập môi trường lao động an toàn, nâng cao năng lực y tế tại cơ sở, như việc DN có thể được kí hợp đồng với các đơn vị y tế đủ năng lực để xử trí các vấn đề phòng, chống dịch nếu không tự thiết lập được bộ phận chuyên môn y tế tại đơn vị.

Huy động đội ngũ chuyên gia y tế dự phòng nghiên cứu, hình thành các quy trình hướng dẫn dễ hiểu, dễ áp dụng (tương tự 5K cho toàn dân) để DN và NLĐ áp dụng trong quá trình sản xuất, kinh doanh, tương tác với khách hàng.

Đặc biệt, Ban IV kiến nghị ban hành hướng dẫn cụ thể về quy trình xử lý khi phát hiện F0 tại DN. Theo phân tích của Ban IV, trong điều kiện hiện nay, khi phần lớn NLĐ của DN đã được tiêm từ 1-2 mũi vaccine. DN cũng đã chủ động thích ứng và phòng bị bằng 5K và test nhanh, cũng như phân chia ca kíp, phân nhóm để hạn chế tối đa rủi ro, nguy cơ lây lan. Đồng thời cũng để thuận tiện khi khoanh vùng, truy vết, giảm thiểu thiệt hại về lao động thì việc có hướng dẫn riêng về quy trình xử lý F0 tại DN là cần thiết để đảm bảo các DN luôn duy trì được hoạt động. Trường hợp DN có F0 nhưng có tổ chức phân ca kíp, phân nhóm thì dựa trên hướng dẫn của Bộ Y tế, chính quyền cơ sở có thể cùng DN đánh giá bóc tách theo cấp độ nguy cơ nhỏ nhất để DN vẫn duy trì được sản xuất kinh doanh.

Về việc hỗ trợ DN, NLĐ vượt qua các khó khăn về lao động, việc làm trong bối cảnh dịch, Ban IV kiến nghị Chính phủ, Bộ Lao động Thương binh và Xã hội và các bộ, ngành, địa phương liên quan xem xét cải thiện các quy định pháp luật hiện hành liên quan đến thời gian, chế độ làm việc của người lao động trong bối cảnh dịch. Đặc biệt quy định về giờ làm thêm của người lao động để DN có điều kiện bố trí nhân lực đẩy mạnh sản xuất, đáp ứng các đơn hàng bị chậm trong thời gian qua cũng như tạo điều kiện cho các DN có thể bứt phá trong thời gian tới.

Nghiên cứu, xây dựng các quy định pháp lý mới (như các chế độ bảo hiểm tai nạn lao động) với hình thức làm việc mới như làm việc trực tuyến, làm việc tại nhà... vì đây là xu hướng tăng mạnh trong và sau đại dịch.

Tăng cường công tác kết nối ba bên “người lao động - DN - cơ sở đào tạo” để đẩy mạnh cơ hội tìm kiếm việc làm cho nhóm lao động mất việc, đồng thời nâng cao chất lượng nguồn lao động trước bối cảnh có nhiều thay đổi, phát sinh như đại dịch.

Ngoài ra, xem xét điều chỉnh giảm mức đóng BHXH đi kèm với việc phát triển các quỹ BH hưu trí tự nguyện với những cơ chế linh hoạt cho phép NLĐ được vay từ quỹ BH hưu trí khi gặp khó khăn về tài chính, khi mà điều này không thể thực hiện được đối với quỹ BHXH. Đây có thể là giải pháp hạn chế việc rút BHXH một lần của người lao động, đồng thời là giải pháp giúp DN có thêm một chính sách để thu hút hoặc giữ chân người lao động.

Về hỗ trợ DN vượt qua các khó khăn về tài chính và khó khăn khác để phục hồi, phát triển, Ban IV kiến nghị Chính phủ thiết kế các gói hỗ trợ đủ sâu, đủ rộng, có tính toán tới đặc thù của từng ngành và triển khai ngay trong đầu năm 2022 nhằm tạo đà cho DN có sức phục hồi và bứt phá, tận dụng được cơ hội mang

lại từ Nghị quyết 128.

Ban IV cũng cho biết, các lãnh đạo DN rất kì vọng sẽ sớm được tham dự chương trình đối thoại công - tư với Lãnh đạo Chính phủ để đóng góp các giải pháp, hiến kế cho mục tiêu đảm bảo tăng trưởng hậu COVID-19.