Luật Hỗ trợ DN nhỏ và vừa: Tồn tại khoảng cách lớn giữa chính sách và thực thi

Chủ tịch VINASME Nguyễn Văn Thân phát biểu khai mạc tại Diễn đàn.

Sáng ngày 18/12/2019, Diễn đàn Hợp tác - Liên kết và Phát triển doanh nghiệp khu vực phía Bắc, lần thứ XII, với Chủ đề: “Thúc đẩy thực hiện Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa để bứt phá, phát triển” chính thức khai mạc tại TP. Việt Trì, Phú Thọ, một vấn đề mà nhiều đại biểu nêu ra, đó là sau hai năm thi hành Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa (Luật Hỗ trợ DNNVV) vẫn còn nhiều khó khăn, tồn tại, DNNVV cần giải pháp tháo gỡ giúp khó khăn cho doanh nghiệp, khơi dậy tinh thần khởi nghiệp.

Tháo gỡ những vướng mắc trong thực thi Luật Hỗ trợ DNNVV

Phát biểu khai mạc Diễn đàn, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam (VINASME) Nguyễn Văn Thân cho biết, trong những năm qua Đảng, Chính phủ luôn coi trọng vai trò của doanh nghiệp, trong đó có doanh nghiệp nhỏ và vửa (DVNVV) phát triển. Nhà nước cũng coi trọng vai trò của kinh tế tư nhân trong phát triển đất nước, trong những năm qua Nhà nước ban hành nhiều chính sách để hỗ trợ kinh tế tư nhân được thuận lợi trong kinh doanh, trong đó điểm nhấn là Luật Hỗ trợ DNNVV có hiệu lực từ 1/1/2018. Từ khi Luật ra đời đến nay các văn bản hướng dẫn Luật đã dần được hoàn thiện, các chủ trương chính sách dần đi vào cuộc sống bước đầu được triển khai có hiệu quả. Trong bối cảnh kinh tế Việt Nam đang hội nhập sâu rộng với kinh tế trong khu vực và trên thế giới, các doanh nghiệp đã tận dụng tốt các cơ hội do các hiệp định thương mại mang lại, đưa kinh tế Việt Nam tăng trưởng mạnh mẽ. Năm 2019 kinh tế đạt mức tăng trưởng cao tới 6,98%, điều này thể hiện hiệu quả cao trong điều hành chính sách của Chính phủ. Đóng góp vào thành công trên là có phần không nhỏ của các doanh nghiệp Việt Nam, trong đó có cộng đồng DNNVV.

Chủ tịch VINASME cũng thẳng thắn chỉ ra các tồn tại trong 2 năm Luật Hỗ trợ DNNVV có hiệu lực, những khó khăn này này là rào cản lớn, chưa tạo thuận lợi cho DNNVV phát triển đúng với kỳ vọng đặt ra. Đó là, nguồn lực triển khai hỗ trợ DNNVV còn rất hạn chế, mặc dù Luật đã quy định rõ ràng nhưng nhiều địa phương chưa bố trí kinh phí để hỗ trợ các doanh nghiệp. Các doanh nghiệp chưa triển khai được các hạng mục được ưu tiên, hỗ trợ do pháp lý chưa đầy đủ, hoặc là mới được ban hành. Đặc biệt, tỷ lệ tiếp cận nguồn vốn ngân hàng, nguồn tín tín dụng, quỹ hỗ trợ tín dụng còn rất kém. Chi phí logistic còn cao, ảnh hưởng tới việc mở rộng thị trường, cạnh tranh của sản phẩm. Thủ tục hành chính còn rườm rà, chính sách ban hành chậm cũng là những rào cản.

“Nhiều doanh nghiệp chưa nhận được hỗ trợ theo quy định do Chính phủ ban hành, các hộ kinh doanh còn chuyển đổi chậm sang mô hình doanh nghiệp do tâm lý lo ngại về thuế. Nhiều địa phương triển khai hỗ trợ DNNVV rất chậm, nhất là trong các hỗ trợ về miễn, giảm thuế, hỗ trợ giảm lãi suất vay”, Chủ tịch Nguyễn Văn Thân nhấn mạnh.

Tại Diễn đàn này, VINASME mong muốn làm rõ những vướng mắc của DNNVV, hộ gia đình, tìm giải pháp tháo gỡ những khó khăn nêu trên, từ đó có kiến nghị với Chính phủ, các bộ, ban ngành triển khai hiệu quả hơn nữa chính sách của Đảng trong kinh tế tư nhân. Mục tiêu đưa các chính sách hỗ trợ kinh tế tư nhân càng ngày phát triển thực chất và hiệu quả hơn, hoàn thiện thể chế để hỗ trợ cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam.

Tại diễn đàn, lãnh đạo UBND tỉnh Phú Thọ cũng nêu ra những khó khăn của các DNNVV trên địa bàn tỉnh như: Năng lực tài chính còn khó khăn, khả năng tiếp cập vốn yếu, năng lực quản trị doanh nghiệp yếu. Bên cạnh đó sự thiếu đồng bộ giữa luật, nghị định, văn bản do các bộ ngành hướng dẫn chưa đồng bộ. Ví dụ, Luật Đầu tư, Luật Đất đai còn mâu thuẫn, thiếu các hướng dẫn chưa cụ thể, nên thực tế các doanh nghiệp chưa được hưởng thụ ưu đãi cho doanh nghiệp theo Luật Hỗ trợ DNNVV, nhất là các chính sách miễn giảm thuế, lệ phí chưa thu hút hộ kinh doanh chuyển thành doanh doanh nghiệp.

“Một số chính sách ban hành ra nhưng khó thực hiện. Ví dụ, một số nghị định hỗ trợ doanh nghiệp phát triển trong nông nghiệp, chỉ nêu ra nhưng không có tính khả thi. Luật quy định thế thôi nhưng khi triển khai hầu như chưa có kết quả gì, thậm chí luật đã có nhưng doanh nghiệp không chờ đợi gì vào chính sách này”, lãnh đạo tỉnh Phú Thọ nhấn mạnh.

Hơn 450 đại biểu tham dự Diễn đàn Hợp tác - Liên kết phát triển doanh nghiệp khu vực phía Bắc lần thứ 12.

Khó khăn lớn nhất của DNNVV: Thiếu vốn, yếu về công nghệ và kinh nghiệm quản trị

Sau 2 năm thi hành Luật Hỗ trợ DNNVV, Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo quyết liệt các Bộ, ngành xây dựng kịp thời các văn bản hướng dẫn thi hành. Công tác tập huấn và triển khai Luật đã được nhiều địa phương và Hiệp hội doanh nghiệp triển khai, Nhiều Bộ, ngành đã có công văn hướng dẫn các Hiệp hội doanh nghiệp cách thức xây dựng các đề án triển khai chương trình hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa theo chương trình mục tiêu. Nhờ đó đã có những cải thiện đáng kể về môi trường đầu tư kinh doanh, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và các bộ ngành địa phương đã và đang thực hiện và tìm kiếm nhiều giải pháp tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp, khơi dậy tinh thần khởi nghiệp.

Theo đại diện Hiệp hội DNNVV tỉnh Phú Thọ, để Luật Hỗ trợ DNNVV đi vào cuộc sống, cần tiếp tục nỗ lực cải thiện môi trường kinh doanh, cải cách hành chính; đặc biệt là các thủ tục, trình tự thẩm định các bước về các dự án đầu tư, xây dựng, đất đai... Vì hiện nay vẫn phải qua quá nhiều khâu, mất quá nhiều thời gian, từ đó mất nhiều cơ hội bỏ vốn vào đầu tư của các nhà đầu tư; đối xử công bằng giữa DNNVV với các doanh nghiệp, nhà đầu tư lớn. Cơ quan nhà nước phải thực chất chung tay cùng doanh nghiệp, vì doanh nghiệp để Luật Hỗ trợ DNNVV không chỉ mang lại niềm tin ý chí cho doanh nghiệp mà phải đi vào cuộc sống, tạo thành sức mạnh của doanh nghiệp, sức mạnh của nền kinh tế.

Cũng rất cần thiết điều chỉnh, bổ sung quy hoạch sử dụng đất, dành một phần đất để khuyến khích các DNNVV đầu tư và các hộ sản xuất kinh doanh chuyển sang hoạt động theo mô hình doanh nghiệp. Đây cũng là biện pháp cụ thể khuyến khích phát triển kinh tế tư nhân theo chủ trương của Đảng, Nhà nước hiện nay.

Một khó khăn khác mà đại diện các doanh nghiệp đề cập là khó khăn về tiếp cận nguồn vốn cho sản xuất kinh doanh. Đại diện Hiệp hội DNNVV tỉnh Phú Thọ cho biết, các doanh nghiệp trong hiệp hội đều là doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ, chưa có quá trình tích lũy vốn. Vốn cho sản xuất kinh doanh chủ yếu vay các ngân hàng thương mại, việc huy động vốn từ thành viên và vốn xã hội chưa được nhiều. Mặt khác tính pháp lý về đất, bất động sản, tài sản của doanh nghiệp chưa đầy đủ để làm bảo đảm vay vốn nên chưa thể chuyển hóa từ tài sản sang vốn. Do vậy đề nghị Nhà nước có biện pháp hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận nguồn vốn của các tổ chức tín dụng được tăng dư nợ cho vay đối với DNNVV; hỗ trợ xây dựng phương án sản xuất- kinh doanh khả thi, nâng cao năng lực quản trị, kỹ năng quản lý, minh bạch tài chính để nâng cao khả năng tiếp cận tín dụng của doanh nghiệp.

Trong mấy năm qua, chương trình kết nối Ngân hàng- Doanh nghiệp đã cải thiện việc đáp ứng một phần nhu cầu vốn của các doanh nghiệp, cho nên chương trình này cần tiếp tục duy trì và hướng đến tính hiệu quả. Các tổ chức tín dụng cần thúc đẩy thực hiện các giải pháp để cho vay đối với các doanh nghiệp, nhất là các doanh nghiệp đầu tư công nghệ cao, đầu tư vào ngành nông nghiệp, công nghiệp chế biến nông - lâm sản, làm hàng xuất khẩu...

Bên cạnh đó khó khăn về mặt bằng cho sản xuất kinh doanh cũng là vấn đề mà nhiều DNNVV gặp phải. Mặc dù tỉnh và các huyện đã có các cụm, các khu công nghiệp nhưng không phải tất cả các doanh nghiệp đều có thể thuê mặt bằng tại đây bởi sự không phù hợp về địa bàn hoạt động, lĩnh vực kinh doanh. Các doanh nghiệp cần mở rộng sản xuất, các doanh nghiệp khởi nghiệp rất cần mặt bằng, nên đề nghị các địa phương cần có quy hoạch sử dụng đất, bố trí quỹ đất để phát triển doanh nghiệp - mà thực chất là phát triển công thương nghiệp, dịch vụ - góp phần thay đổi cơ cấu kinh tế các địa phương theo hướng tích cực. Phần đất mà DNNVV thuê nên được hỗ trợ giá thuê theo chính sách hiện hành. Cùng với thuê đất là tiếp cận việc cung cấp điện, nước và các dịch vụ xã hội cần được thuận lợi hơn.

“Có doanh nghiệp ngay bên quốc lộ 32C nhưng để được đấu nối mạng lưới giao thông cũng không phải là việc dễ dàng. Hiện nay, để điều chỉnh một quan hệ pháp luật, các điều khoản tại một số văn bản pháp luật - trong đó có Luật Đất đai, Luật Đầu tư, Luật Xây dựng - chưa thống nhất, thậm chí có mâu thuẫn, xung đột, nên có dự án đầu tư bất động sản 8 năm chưa được phê duyệt, tạo hệ lụy mất cơ hội kinh doanh của doanh nghiệp”, đại diện Hiệp hội DNNVV Phú Thọ cho hay.

Đại diện Hiệp hội DNVVN Phú Thọ còn phản ánh tình trạng thanh tra kiểm tra quá nhiều, thời gian kéo dài mất thời gian của doanh nghiệp. Ví dụ, gần đây nhất Hiệp hội nhận được phản ánh của một doanh nghiệp đang sử dụng 900 lao động về tình trạng kiểm tra thực hiện BHXH quá nhiêu khê, mất quá nhiều thời gian của DN mặc dù Công ty thực hiện đầy đủ và kịp thời các nghĩa vụ về BHXH.

Theo ông Mạc Quốc Anh, Phó Chủ tịch Hiệp hội DNNVV Hà Nội cho biết, xét về mức độ tổng thể, khái quát các lĩnh vực ưu đãi của Luật Hỗ trợ DNNVV, các doanh nghiệp vẫn chưa được thụ hưởng nhiều chính sách hỗ trợ, nhất là hỗ trợ mặt bằng sản xuất, giảm thuế, phí, tiền thuê đất, đổi mới công nghệ… Mặc dù đã có nhiều nỗ lực triển khai như trên, nhưng phản ánh từ cộng đồng doanh nghiệp cho thấy vẫn tồn tại khoảng cách giữa chính sách và thực thi, giữa kỳ vọng và yêu cầu thực tiễn của doanh nghiệp. Các doanh nghiệp tiếp tục có các phản ánh, kiến nghị liên quan tới thủ tục hành chính, điều kiện đầu tư kinh doanh, sự mâu thuẫn, không rõ ràng giữa các quy định pháp lý, chưa tiếp cận với các chính sách ưu đãi, hỗ trợ của Nhà nước.

Ông Mạc Quốc Anh cho biết, thực tế, các DNNVV đang gặp 3 khó khăn lớn. Đó là, quy mô của các doanh nghiệp còn nhỏ, thiếu vốn dẫn đến hoạt động còn manh mún, nhỏ lẻ, chưa bài bản, thiếu tầm nhìn chiến lược phát triển dài hơi, bền vững.

Thứ hai, hạn chế về công nghệ do thiếu vốn đầu tư. Các số liệu thống kê cho thấy, phần lớn doanh nghiệp Việt Nam vẫn sử dụng công nghệ lạc hậu so với mức trung bình của thế giới từ 2 đến 3 thế hệ. Thêm vào đó, số doanh nghiệp chú trọng đầu tư cho khoa học - công nghệ hiện tại không nhiều. Việc đổi mới công nghệ của các doanh nghiệp còn diễn ra chậm chạp.

Thứ ba, trình độ quản lý và chất lượng nguồn lao động còn bất cập. Phần lớn lực lượng lao động trong các DNNVV chưa qua đào tạo chuyên môn kỹ thuật. Về trình độ quản lý, đa số các chủ doanh nghiệp, ngay cả những người có trình độ học vấn từ cao đẳng và đại học trở lên cũng ít người được đào tạo về kiến thức kinh tế và quản trị doanh nghiệp các lớp về pháp luật trong kinh doanh. Những điều này dẫn đến hiệu quả sản xuất kinh doanh yếu kém của DNNVV và khiến các doanh nghiệp này khó có thể cạnh tranh với sự phát triển mạnh mẽ của doanh nghiệp nước ngoài, các nhãn hàng ngày một nhiều tại Việt Nam.