Vì sao nhiều doanh nghiệp còn loay hoay trong thực thi ESG?

Doanh nghiệp đang vướng ở đâu?

Chuyển đổi ESG (Môi trường - Xã hội - Quản trị) không còn là lựa chọn mà đã trở thành điều kiện sống còn để doanh nghiệp tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu.

Theo Tiến sĩ Trần Văn Khải - Phó chủ nhiệm Ủy ban Khoa học Công nghệ và Môi trường của Quốc hội, ESG như tấm hộ chiếu giúp doanh nghiệp Việt Nam tiến ra biển lớn. Trong khi đó, Việt Nam đang đứng trước yêu cầu bứt phá về khoa học công nghệ gắn với phát triển bền vững.

Tuy vậy, trong hành trình triển khai ESG, doanh nghiệp Việt vẫn đang đối mặt với nhiều rào cản. Lý do là ESG đối với Việt Nam còn rất mới, theo đó chưa có một bộ hướng dẫn thống nhất, đồng bộ trên cả nước để đánh giá ESG đối với cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam.

Các doanh nghiệp, nhất là những doanh nghiệp nhỏ và vừa đều gặp khó khăn thứ về vốn và nguồn lực để thực hiện ESG. Nguồn lực về con người, nhận thức, năng lực về tài chính để thực hiện ESG còn hạn chế. Ngoài ra, thiếu sự cam kết từ người đứng đầu doanh nghiệp.

"Chúng tôi cho rằng ba khó khăn này đối với doanh nghiệp, cộng đồng doanh nghiệp cần phải có một cơ chế chính sách, một hành lang pháp lý, một nguồn lực hỗ trợ và sự dẫn dắt của Nhà nước cụ thể để giúp vượt qua", ông Khải nêu tại diễn đàn ESG Việt Nam 2025 diễn ra mới đây.

Ông Mạc Quốc Anh - Viện trưởng Viện Kinh tế và Phát triển doanh nghiệp, Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Hà Nội cho rằng, tốc độ phát triển ESG đang nhanh hơn tốc độ hoàn thiện khung pháp lý. Đặc biệt với khối doanh nghiệp nhỏ và vừa, ESG vẫn đang là "áp lực" hơn là "cơ hội". Các doanh nghiệp nhỏ và vừa thực sự cần một "Hub" về ESG để có thể học hỏi mô hình thành công từ các doanh nghiệp lớn, rút ngắn khoảng cách về công nghệ và quản trị.

Chìa khóa từ công nghệ

Phân tích sâu hơn về yếu tố công nghệ, ông Mạc Quốc Anh khẳng định, khó khăn lớn nhất khi thực thi ESG đó là chúng ta không đo được, không đếm được. Và để đo đếm được thì phải dùng các giải pháp về công nghệ.

Đồng quan điểm, TS Trần Văn Khải khẳng định công nghệ chính là "mắt thần" giúp doanh nghiệp kiểm soát lộ trình bền vững: "Chúng ta dùng công nghệ AI để giám sát, đo lường các tiêu chuẩn quy chuẩn một cách thực tế theo thời gian thực và hỗ trợ cho quá trình ESG rất nhiều. Công nghệ hiện nay đã bắt buộc phải gắn với các quy định, thông tư để dẫn dắt cộng đồng doanh nghiệp đi theo hướng bắt nhịp kịp thời đại".

Đối với khối doanh nghiệp sản xuất và xuất khẩu, công nghệ không chỉ là công cụ quản trị mà còn là tấm "hộ chiếu" để đi ra thế giới. Bà Trần Thị Thu Trang - Chủ tịch Hiệp hội sản xuất công nghiệp tỉnh Bắc Ninh, cho rằng công nghệ giúp doanh nghiệp tránh được các "điểm chết" trong tương lai.

"Với doanh nghiệp xuất khẩu, cần nhanh chóng minh bạch hóa, phải có truy xuất nguồn gốc. Truy xuất nguồn gốc cực kỳ quan trọng, mình có thể mất ngay thị trường nếu không minh bạch và không truy xuất được", bà Trang phân tích.

Tuy nhiên, Chủ tịch Hiệp hội sản xuất công nghiệp tỉnh Bắc Ninh cũng lưu ý doanh nghiệp cần tỉnh táo khi chọn hướng đi công nghệ, tránh việc ứng dụng công nghệ này lại tạo ra rác thải độc hại khác cho môi trường.

Để hỗ trợ doanh nghiệp, ông Mạc Quốc Anh đề xuất khi thực thi chính sách, quan trọng nhất là việc ban hành phải đi đôi với sự đồng hành từ Chính phủ, các bộ ban ngành. Chính phủ và các bộ ban ngành nên lập một bộ cơ sở dữ liệu dùng chung (Big Data). Khi có sự ủng hộ từ phía chính quyền để tích hợp vào hạ tầng số, không gian số, doanh nghiệp sẽ có đòn bẩy để tiết kiệm chi phí và năng lực quản trị.

Ngoài ra, cần khuyến khích các doanh nghiệp chuyển đổi số, chuyển đổi xanh để gắn cả ESG bằng khoa học công nghệ. Các giải pháp công nghệ sẽ là đòn bẩy giúp doanh nghiệp phát triển bền vững hơn, tiết kiệm chi phí, tiết kiệm năng lực quản trị.

Một hiểu lầm phổ biến là triển khai ESG chỉ gây tốn kém chi phí. Thực tế, các chuyên gia khẳng định nếu ứng dụng đúng công nghệ, doanh nghiệp sẽ đạt được "chuyển đổi kép", từ đó tối ưu hóa lợi nhuận.

"Thực thi ESG cần dựa trên kiềng ba chân: con người - quy trình - công nghệ. Trong đó, công nghệ đóng vai trò là nhân tố quan trọng trong kinh tế số, giúp hiện thực hóa các cam kết bằng những con số thực tế", Tiến sĩ Trần Văn Khải khẳng định.

ESG không phải là một bài toán có sẵn đáp án hay một mô hình chung cho tất cả. Tiến sĩ Trần Văn Khải nhấn mạnh ESG chỉ thực sự hiệu quả khi có sự kết hợp giữa: con người (quyết tâm lãnh đạo), quy trình (hành lang pháp lý) và vông nghệ (công cụ đo lường). Mỗi doanh nghiệp cần đánh giá rõ vị thế của mình để có những bước đi phù hợp trên hành trình phát triển bền vững.

Dưới góc độ thực thi trực tiếp, bà Trần Thị Thu Trang - Chủ tịch Hiệp hội sản xuất công nghiệp tỉnh Bắc Ninh kiến nghị Chính phủ cần sớm ban hành tiêu chuẩn ESG theo từng ngành đặc thù thay vì một bộ tiêu chí chung chung.

"Điều Việt Nam cần nhất là đưa ra tiêu chuẩn theo từng ngành. Ví dụ ngành điện tử khác, nông nghiệp khác, chế tạo khác. Khi Chính phủ sớm đưa ra được tiêu chuẩn theo ngành với trọng số đánh giá riêng thì doanh nghiệp mới có thể theo được", bà Trang bày tỏ.

Bà Trang cũng đề xuất mô hình "10 doanh nghiệp làm mẫu" tại mỗi tỉnh thành. Chính phủ hỗ trợ chuyên gia và kinh phí để các đơn vị này tiên phong, từ đó tạo hiệu ứng lan tỏa cho toàn bộ hệ sinh thái doanh nghiệp nhỏ và vừa phía sau.