Tìm hiểu về "cú đấm 1 inch" huyền thoại của Lý Tiểu Long

Nhất thốn quyền

Nhất thốn quyền là cú đấm xuất phát từ nghệ thuật võ thuật Trung Hoa có tầm tấn công từ 0-15 cm (khoảng 0-6 inch). Lý Tiểu Long là người thành công nhất và được biết đến nhiều nhất trên thế giới thực hiện cú đấm này. Ông cũng đồng thời là người góp phần nâng cao sức mạnh và kỹ thuật cho tuyệt kỹ Nhất thốn quyền.

Ngày 2/8/1964, võ sư quyền thuật nổi tiếng người Mỹ Ed Parker đã mời Lý Tiểu Long biểu diễn tại giải vô địch Karate quốc tế Long Beach, California, Mỹ. Tại đây, Lý Tiểu Long đã biểu diễn đòn Cú đấm 1 inch (về sau được coi là tuyệt kỹ Nhất thốn quyền trong Triệt Quyền Đạo/Jeet Kune Do) và chống đẩy chỉ bằng 2 ngón tay.

Sau khi chứng kiến cú đấm tuyệt kỹ công năng của cú đấm 1 inch và màn chống đẩy bằng hai ngón tay của Lý, Ed Parker đã phải thốt lên: “Lý Tiểu Long là người duy nhất trong số 2 tỷ người trên trái đất hiện nay có thể làm được những điều anh ta nói. Triết lý võ thuật của anh ta thực sự khiến tôi vô cùng kinh ngạc”.

Sau đó, Lý Tiểu Long tiếp tục biểu diễn cú đấm mang tên Nhất thốn quyền với một tấm gỗ thông do môn đệ giữ, được thực hiện vào năm 1969, trước hàng trăm khán giả của chương truyền hình nổi tiếng đài TVB Hong Kong là Enjoy Youself Tonight (EYT). Những tràng pháo tay tán thưởng và tán phục của người hâm mộ quê nhà khiến Lý Tiểu Long sau đó đã nhiều lần trình diễn lại tuyệt chiêu này.

Về sau, trong chương trình truyền hình Mythbusters của Mỹ đã nói về cú đấm trên với tên gọi "The One Inch Punch". Người ta kiểm tra định lượng cú đấm bằng phương pháp đo lường. Các chuyên gia của chương trình đã so sánh lực của cú đấm 1 inch hay tuyệt kỹ Nhất thốn quyền với một cú đấm từ xa của chuyên gia kỹ xảo và chủ xị chương trình Mythbusters lúc đó là Jamie Hyneman. Nhất thốn quyền có lực là 153 pounds (69 kg) trong khi một cú đấm thông thường là 325 pounds (147 kg).

Lý giải

Lý Tiểu Long là một diễn viên võ thuật nổi tiếng trong nền điện ảnh Mĩ và là người sáng lập võ phái Triệt quyền đạo. Ông là một huyền thoại trong thế giới điện ảnh và võ thuật. Dù đã sớm qua đời, nhưng các bộ phim của ông luôn làm say mê khán giả nhiều thế hệ và chiêu thức ấn tượng nhất của Lý Tiểu Long chính là cú đấm ở khoảng cách chỉ 1 inch (tương đương 2,54 cm) mà vẫn gây sát thương cực lớn.

Điều đó được thực hiện như thế nào? Theo nghiên cứu do phó giáo sư phẫu thuật chỉnh hình Jessica Rose tại Đại học Standford thực hiện, cú đấm nổi tiếng của Lý Tiểu Long được thực hiện nhờ vào cấu trúc thần kinh đặc biệt chứ không chỉ là sức mạnh cơ bắp bình thường. Đoạn phía trên đã được giáo sư Rose nghiên cứu nhiều lần và cuối cùng, bà kết luận rằng điều đó được thực hiện nhờ vào khả năng phối hợp hàng loạt các chuyển động phức tạp trên khắp cơ thể Lý Tiểu Long.

Bà rose đã đưa ra những phân tích cụ thể như chuyển động của chân: “Khi xem cú đấm 1 inch, bạn có thể thấy chân trụ và chân sau của Lý Tiểu Long duỗi thẳng ra một cách cực kỳ nhanh nhờ vào khớp gối". Khi Lý Tiểu Long duỗi chân đột ngột, hông của ông cũng xoay với tốc độ cực nhanh và vai phải (tay đấm) giật mạnh về phía trước. Sau khi đấm vỡ mảnh gỗ, tay của ông được kéo về phía sau ngay lập tức. Thời gian tác dụng lực của cú đấm càng ngắn, lực chứa bên trong càng nhiều và cú đấm càng mạnh.

Trong vài giây ngắn ngủi, Lý Tiểu Long đã kết hợp sức mạnh của những nhóm cơ lớn nhất trên khắp cơ thể để tạo nên một cú đấm huyền thoại. Mỗi khớp và cơ bắp trên cơ thể Lý Tiểu Long đều có khoảnh khắc tăng tốc cực đại và để tăng cường chuyển động lên mức cực đại, tất cả các bộ phận tham gia thực hiện chuyển động đều phải đạt tới đỉnh điểm và phải căng thời gian chính xác gần như tại cùng một thời điểm (thật ra là chuỗi hành động, nhưng tất cả đều phải sử dụng tối đa khả năng và phải diễn ra ngay lập tức).

Ngoài ra, giáo sư Rose khẳng định rằng cú đấm không chỉ đơn thuần thực hiện bằng sức mạnh cơ bắp vì các sợi cơ không phải là động lực duy nhất, sự phối hợp và thời điểm hành động mới là những yếu tố cơ bản đằng sau cú đấm 1 inch.

Năm 2012, nhà thần kinh học tại Đại học hoàng gia London,Ed Roberts, đã tiến hành một nghiên cứu nhằm so sánh sức mạnh của những cú đấm trong phạm vi 2 inch giữa những võ sư karate và những người có lượng cơ bắp tương đương nhưng không tập luyện võ thuật.

Điều đầu tiên mà Roberts phát hiện được là những có luyện võ có khả năng thực hiện cú đấm với lực mạnh hơn so với những người khác. Tuy nhiên, sau khi quét hoạt động não của những tình nguyện viên, Roberts đã có thêm một số phát hiện thú vị.

Theo đó khi những người luyện võ thực hiện đòn tương tự như cú đấm của Lý Tiểu Long, sức mạnh và sự phối hợp trong thế võ có liên quan mật thiết với cấu trúc vi mô của chất trắng trong não. Cụ thể, vùng não chịu trách nhiệm phối hợp chuyển động giữa các cơ bắp và hàm lượng chất trắng của võ sĩ chho phép họ thực hiện những liên kết hết sức phức tạp, từ đó tăng cường khả năng đồng bộ khi thực hiện thế võ.

Dưới góc độ thần kinh học, sự phát triển của chất trắng trong não bộ là nhờ vào sự linh hoạt của tế bào thần kinh (neuroplasticity – một khả năng của não nhằm tái liên kết cho phù hợp với các yêu cầu mới). Khi võ sĩ càng luyện tập những thế võ đòi hỏi vận dụng phối hợp cả cơ thể, càng nhiều chất trắng được bổ sung vào thùy vận động nhằm đáp ứng yêu cầu của cơ bắp.

Tóm lại theo nghiên cứu của Robert, Lý Tiểu Long có thể sỡ hữu thế võ huyền thoại là nhờ vào sự phát triển chất trăng cao hơn bình thường. Tuy nhiên, Roberts khẳng định rằng đây là của quá trình tập luyện chăm chỉ và không ngừng trong suốt cuộc đời Lý Tiểu Long, bằng không, ông sẽ không thực hiện được điều đó.

Đấy là những lý giải về việc vì sao Lý Tiểu Long có thể thực hiện chiêu thức này một cách hoàn hảo như vậy, nhưng một câu hỏi được đặt ra là một cú đấm như vậy truyền đi bao nhiêu năng lượng? Các tác giả của cuốn sách Fighting Science: The Laws of Physics for Martial Artists đã tính toán một cách đơn giản nhất dựa trên những màn biểu diễn như hình trên, họ tiến hành tính lượng động năng mà cú đấm đã truyền vào người tham gia với Lý Tiểu Long trong các buổi biểu diễn.

Trước hết họ xây dựng công thức tính lực sát trượt khi chiếc ghế bắt đầu di chuyển, với điều kiện mặc định như khối lượng của người chịu đòn khoảng 60kg, khối lượng của cái ghế không đáng kể và hệ số sát trượt giữa ghế với sàn là 0,5 thì lực sát được tạo ra sẽ tính theo công thức:

Lực sát trượt = Lực ép vuông góc giữa 2 vật (ở đây là ghế + người so với sàn) x Hệ số sát = Khối lượng x Gia tốc trọng trường x Hệ số sát = 60 x 9,8 x 0,5= 294 Newton

Quãng đường chiếc ghế trượt đi ước lượng là 1 mét, từ đó họ tính động năng cần thiết để chiếc ghế trượt đi với khoảng cách 1 mét hay tổng số năng lượng mà cú đấm đã truyền sang người chịu đòn:

Động năng = Lực tác động (ở đây là lực sát trượt) x Quãng đường di chuyển = 294 x 1 = 294 Jun

Để thấy được mức độ nguy hiểm của cú đấm này, các tác giả đã so sánh nó với động năng của viên đạn 9x19 mm Parabellum khi rời nòng là khoảng 458 Jun, chừng đó có thể lý giải được vì sao cú đấm 1 inch có thể làm vỡ mảnh gỗ chỉ trong tích tắc như ở phần đầu bài viết.