Doanh nghiệp có ngàn tỷ nhưng không dám 'Go Global'

"Go Global" - vươn ra thế giới, không còn là một khái niệm xa lạ mà đã trở thành mục tiêu chiến lược của nhiều doanh nghiệp Việt Nam. Tại hội nghị giao ban Thương vụ tháng 10 ngày 29/10, bức tranh toàn cảnh về hành trình này đã được phác họa rõ nét qua những chia sẻ thẳng thắn từ các hiệp hội ngành hàng lớn như dệt may, gỗ, công nghiệp hỗ trợ và các tập đoàn đã thành công trên trường quốc tế.

Yêu cầu cấp thiết về "nội lực"

Ngành dệt may là một minh chứng cho thành công của quá trình hội nhập. Ông Trương Văn Cẩm - Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Dệt may Việt Nam (VITAS) cho biết, kim ngạch xuất khẩu của ngành dự kiến đạt 46-46,5 tỷ USD trong năm nay, tăng gấp 23,5 lần so với năm 2001- thời điểm Hiệp định Thương mại song phương Việt Nam - Mỹ có hiệu lực.

"Có thể nói rằng, quá trình vươn ra thị trường thế giới của ngành dệt may Việt Nam trong khoảng 25 năm qua là rất mạnh mẽ và đạt được những kết quả đáng ghi nhận", ông Cẩm nhìn nhận.

Tuy nhiên, ông Cẩm cũng chỉ ra một thực tế đáng suy ngẫm: các doanh nghiệp FDI, dù chỉ chiếm 25% về số lượng, lại đóng góp tới 60% kim ngạch xuất khẩu. Điều này cho thấy chất lượng hội nhập của doanh nghiệp trong nước chưa như mong muốn, hàm lượng chất xám trong sản phẩm còn thấp và các hình thức gia công vẫn chiếm tỷ trọng lớn.

Đồng quan điểm về tầm quan trọng của việc củng cố nội lực, bà Dương Thị Minh Tuệ - Phó Chủ tịch Hiệp hội Gỗ và Mỹ nghệ TP Hồ Chí Minh (HAWA), nhấn mạnh, muốn "Go Global", trước hết doanh nghiệp phải "mạnh từ bên trong".

Bà đề xuất Chính phủ cần có các chương trình hỗ trợ doanh nghiệp đầu tư vào chuyển đổi số, sản xuất xanh, và đặc biệt là giải quyết các vấn đề vĩ mô như tự chủ nguồn cung nguyên liệu và giảm chi phí logistics – vốn đang cao hơn Trung Quốc tới 30%.

Đại diện hai ngành hàng lớn dệt may và gỗ đều cùng chỉ ra một "điểm nghẽn" lớn, đó là nhân lực. Theo ông Cẩm, ngành dệt may rất mạnh ở khâu may nhưng lại yếu ở dệt nhuộm, nhiều doanh nghiệp có hàng nghìn tỷ đồng nhưng không dám đầu tư vì thiếu chuyên gia vận hành.

"Một trong những yếu tố mang tính quyết định cho vấn đề hội nhập chính là con người, nhân sự. Các doanh nghiệp may dồi dài tài chính, có khi dư cả hàng nghìn tỷ, họ muốn đầu tư vào vải, nhuộm nhưng không dám, bởi vì không có nhân lực. Có những doanh nghiệp đầu tư vào một nhà máy dệt nhuộm rất hiện đại, gần trăm triệu USD, nhưng không có hiệu quả, chuyên gia rút đi là gặp khó. Tôi cho rằng, đầu tư vào nguồn nhân lực là rất quan trọng", ông Cẩm nêu.

Từ kinh nghiệm của Hàn Quốc, ông Cẩm đề nghị các Thương vụ Việt Nam tại nước ngoài cần cung cấp thêm thông tin về văn hóa tiêu dùng, luật pháp, lao động để hỗ trợ doanh nghiệp khi đầu tư ra nước ngoài.

Trong khi đó, ở lĩnh vực công nghiệp hỗ trợ, Phạm Hải Phong - Phó Chủ tịch Hiệp hội Công nghiệp hỗ trợ Việt Nam (VASI) chia sẻ, ngành công nghiệp hỗ trợ Việt Nam đang nuôi khát vọng làm chủ toàn bộ chuỗi cung ứng, từ thiết kế (R&D), sản xuất nguyên vật liệu đến tạo ra sản phẩm hoàn chỉnh mang thương hiệu Việt.

Các doanh nghiệp Việt đã có năng lực sản xuất các linh kiện phức tạp cho nhiều ngành hàng quan trọng. Tuy nhiên, họ vẫn đang mắc kẹt ở "khâu giữa" của chuỗi giá trị.

Để bứt phá, VASI đề xuất một chiến lược toàn diện, trong đó có việc mua bán và sáp nhập (M&A) để nhanh chóng tiếp cận công nghệ và thị trường. Tuy nhiên, rào cản lớn nhất hiện nay là thủ tục chứng minh năng lực tài chính để chuyển tiền đầu tư ra nước ngoài. Ông Phong kiến nghị cần đơn giản hóa thủ tục, xem xét cơ chế bảo lãnh của ngân hàng và xây dựng mô hình "doanh nghiệp dẫn dắt" để kéo theo cả hệ sinh thái cùng phát triển.

Kinh nghiệm từ người tiên phong

Từ góc độ một doanh nghiệp đã "Go Global" thành công ngay từ những ngày đầu thành lập, ông Nguyễn Minh Tú - Phó Chủ tịch Tập đoàn Stavian chia sẻ, các đối tác quốc tế đánh giá rất cao vị trí địa chính trị, nguồn nhân lực và chính sách hội nhập của Việt Nam.

Trong số các giải pháp, ông Tú đặc biệt nhấn mạnh việc thành lập một ban nghiên cứu thị trường cấp quốc gia và các đại diện thương mại VietCham tại nước ngoài hoạt động theo KPI rõ ràng.

"Nếu không nghiên cứu thị trường, chúng ta sẽ không biết được thị trường nào cần gì và bán sản phẩm gì. Một ban như vậy sẽ là kim chỉ nam cho doanh nghiệp", ông Tú nêu.

Bên cạnh đó, ông cũng đề xuất các chính sách đột phá như thành lập quỹ đầu tư chuyên nghiệp hỗ trợ doanh nghiệp ra nước ngoài, có cơ chế lãi suất ưu đãi cho xuất nhập khẩu, và phát triển mạnh mẽ mô hình kinh doanh chuyển khẩu (trading) – một lĩnh vực mà Việt Nam đang bỏ lỡ so với Singapore hay Dubai...