Một số vấn đề đặt ra trong Huy động nguồn lực tài chính cho doanh nghiệp khởi nghiệp

Thứ nhất, cho đến nay, các thương vụ góp vốn lớn chủ yếu đến từ các NĐT nước ngoài, trong khi các NĐT trong nước vẫn còn khá e dè khi đầu tư vào các DN khởi nghiệp. Nhiều NĐT ở Việt Nam quan tâm đến khởi nghiệp với tâm lý ngại rủi ro. Vì thế, các DN khởi nghiệp ở Việt Nam còn gặp khá nhiều khó khăn trong thu hút vốn đầu tư. Tuy nhiên, dù số lượng các quỹ nước ngoài, tập đoàn, NĐT, các hợp đồng đầu tư mạo hiểm tại Việt Nam gia tăng nhanh chóng trong vài năm gần đây, nhưng do sức ép bảo toàn vốn cho NĐT nên các quỹ đầu tư quốc tế cũng không dám mạo hiểm rót vốn vào DN khởi nghiệp, chỉ đầu tư một cách nhỏ giọt. Các ngân hàng thương mại chưa mạnh dạn cho vay vì các DNNVV không có hoặc có ít tài sản đảm bảo, trong khi ngân hàng cũng khó có thể đánh giá được mức độ rủi ro.

Thứ hai, năng lực nội tại của các DN khởi nghiệp hiện nay còn yếu, trong đó các nhà sáng lập DN khởi nghiệp lại chưa tập trung đến tính thực tiễn của mô hình kinh doanh, còn chú trọng quá nhiều đến ý tưởng. Do chưa có sự chuẩn bị kỹ càng trong việc triển khai hoạt động huy động vốn, nên các DN khởi nghiệp không thu hút được sự quan tâm của các NĐT và không trình bày được những giá trị và tiềm năng của dự án kinh doanh trong tương lai. Bên cạnh đó, các DN khởi nghiệp cũng chưa có kỹ năng quản trị nói chung và quản trị tài chính nói riêng, khiến cho các NĐT chưa yên tâm rót vốn.

Việc đảm bảo nguồn lực tài chính thường xuyên để hoạt động và phát triển là một trong những vấn đề cốt lõi cần quan tâm của mỗi DN khởi nghiệp. Từ việc nhận diện những thách thức, khó khăn trên, để giúp DN khởi nghiệp tháo gỡ được những khó khăn trong huy động nguồn lực tài chính cho đầu tư, phát triển trong thời gian tới, cần triển khai một số giải pháp cụ thể sau:

- Với sự đồng hành của Chính phủ kiến tạo trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế sâu rộng, việc tạo nhiều cơ chế thông thoáng, ưu tiên sẽ tạo cơ hội để các DN khởi nghiệp tiếp cận hiệu quả các nguồn vốn trong và ngoài nước thông qua nhiều hình thức khác nhau. Do vậy, trong thời gian tới, cần tiếp tục tạo điều kiện môi trường kinh doanh thông thoáng, cắt giảm các thủ tục pháp lý để xây dựng một thị trường vốn dành cho các DN khởi nghiệp.

- Phát huy hiệu quả của Quỹ Phát triển DNNVV nhằm tạo nguồn vốn chính đáng, kịp thời để DN khởi nghiệp nâng cao hiệu quả hoạt động. Theo quy định tại Nghị định số 39/2019/NĐ-CP̉, DNNVV khởi nghiệp sáng tạo được vay vốn của Quỹ khi đáp ứng các điều kiện sau: Tổng nguồn vốn không quá 100 tỷ đồng; Tổng doanh thu của năm trước liền kề không quá 300 tỷ đồng; Có dự án, phương án sản xuất, kinh doanh khả thi, khai thác các loại tài sản trí tuệ quy định tại Luật Sở hữu trí tuệ hoặc công nghệ mới quy định tại Luật Chuyển giao công nghệ hoặc mô hình kinh doanh mới theo quy định của pháp luật; Đảm bảo nguồn vốn chủ sở hữu tham gia dự án, phương án sản xuất, kinh doanh tối thiểu 20% tổng vốn đầu tư để thực hiện dự án, phương án sản xuất, kinh doanh và phải đảm bảo đủ nguồn vốn để thực hiện dự án, phương án sản xuất, kinh doanh; Đáp ứng các quy định về bảo đảm tiền vay...

- Nhà nước có thể hỗ trợ gián tiếp cho DN khởi nghiệp thông qua các hình thức như hỗ trợ mặt bằng sản xuất, thực hiện các chính sách khuyến khích như giảm lãi suất, miễn giảm thuế... Ngoài ra, Chính phủ đứng ra bảo lãnh tín dụng cho các DN khởi nghiệp trong những năm đầu theo các điều kiện đi kèm; Thúc đẩy các DN khởi nghiệp chủ động tìm kiếm cơ hội tham gia vào các cụm liên kết ngành và chuỗi giá trị nhằm tăng giá trị của DN khi huy động vốn. (Hoàng Thị Hồng, 2018).

- Cần đa dạng hóa các danh mục đầu tư, không nên chỉ tập trung vốn đầu tư vào một lĩnh vực cụ thể, NĐT cần xác định rõ thời gian đầu tư cho từng danh mục. Các NĐT cần có chiến lược đầu tư phù hợp theo các giai đoạn phát triển của DN khởi nghiệp; thực hiện thoái vốn một cách linh hoạt để tránh gây tổn thất cho DN, ảnh hưởng đến phần vốn góp của các NĐT khác trong DN, giảm thiểu rủi ro trong hoạt động đầu tư.

- Các ngân hàng thương mại cần tích cực hơn trong việc cung cấp nguồn vốn cho các DN khởi nghiệp. Theo đó, cần chú trọng nghiên cứu thẩm định các dự án có tính khả thi để cho vay. Các ngân hàng cũng có thể dành một nguồn lực tài chính nhất định để xây dựng riêng các quỹ chuyên đầu tư cho các DNNVV khởi nghiệp,

- DN khởi nghiệp cần xây dựng kế hoạch sản xuất kinh doanh mang tính khả thi, dài hơi ít nhất trong vòng 3-5 năm cũng như có kế hoạch tài chính rõ ràng để hỗ trợ kế hoạch sản xuất kinh doanh. Do vậy, nhà quản trị DN khởi nghiệp phải chuẩn bị kỹ càng ngay từ khâu đầu tiên. Theo đó, bên cạnh kế hoạch kinh doanh, sản phẩm, ý tưởng kinh doanh, DN khởi nghiệp cần xây dựng kế hoạch tài chính, dự báo dòng tiền, định giá DN. Kế hoạch tài chính phải có sức thuyết phục để chứng minh được cơ sở của các giả định có trong mô hình, từ đó tạo cơ sở để định giá DN dựa trên các phương pháp định giá hợp lý. DN cần hiểu rõ bài toán thị trường trong khi huy động vốn bởi các NĐT, quỹ mạo hiểm luôn tìm kiếm những DN có tiềm năng phát triển, có lợi nhuận cao và các sản phẩm của DN phải đáp ứng được nhu cầu của thị trường.

- Sau khi gọi vốn thành công từ các NĐT, các DN khởi nghiệp cần điều chỉnh kế hoạch kinh doanh cho phù hợp với tình hình thực tế. Tranh thủ tối đa sự hỗ trợ về vốn, kỹ năng quản trị kinh doanh, kỹ năng quản trị tài chính, định vị chiến lược thị trường… Tuy nhiên, theo Hoàng Thị Hồng (2018), DN khởi nghiệp cần bảo vệ quan điểm của mình để tránh sự lệ thuộc hoàn toàn vào NĐT, dẫn đến bị thâu tóm. Trong quá trình điều chỉnh kế hoạch kinh doanh, DN khởi nghiệp cần từng bước lên kế hoạch gọi vốn vòng 2. Trường hợp mức lợi nhuận kỳ vọng khó đạt được để chia cho NĐT theo thỏa thuận ban đầu, DN khởi nghiệp cần có thương lượng và trao đổi với NĐT để thống nhất phương án điều chỉnh kịp thời.