Nhanh chóng tạo động lực cho doanh nghiệp phát triển kinh tế tuần hoàn

Ngày 7/6/2022, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định 687/QĐ-TTg phê duyệt Đề án phát triển KTTH ở Việt Nam. Đây là là một trong những nỗ lực quan trọng đầu tiên nhằm xác định lộ trình, yêu cầu và định hướng phát triển KTTH ở Việt Nam. Cũng tại Quyết định này, Thủ tướng Chính phủ đã giao Bộ Kế hoạch và Đầu tư chủ trì xây dựng Nghị định về cơ chế thử nghiệm phát triển KTTH.

Tại diễn đàn “Xây dựng cơ chế thử nghiệm phát triển KTTH tại Việt Nam” ngày 12/6, TS Trần Thị Hồng Minh - Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) cho biết, trong bối cảnh hiện nay, việc thúc đẩy phát triển mô hình KTTH là một trong những giải pháp và hướng đi quan trọng phù hợp với định hướng mà nhiều quốc gia trên thế giới đang tiếp cận và chuyển đổi.

Việt Nam đang phải đối mặt với những thách thức không nhỏ về cạn kiệt tài nguyên, ô nhiễm môi trường và biến đổi khí hậu. Những thách thức này trở nên phức tạp hợp trong bối cảnh Việt Nam đang tiếp tục quá trình tăng dân số và đô thị hóa, quá trình công nghiệp hóa.

Tuy vậy, Việt Nam còn chậm chuyển đổi từ cách tiếp cận kinh tế tuyến tính truyền thống kéo theo những hệ lụy ngày càng nghiêm trọng đối với nguồn cung tài nguyên, lượng chất thải lớn, an ninh môi trường và an ninh nguồn nước.

Với Nghị định liên quan cơ chế thử nghiệm phát triển KTTH do CIEM nghiên cứu và xây dựng, ông Nguyễn Anh Dương - Trưởng Ban Nghiên cứu tổng hợp của CIEM cho biết, CIEM đề xuất 4 lĩnh vực thử nghiệm: nông - lâm - thủy sản, công nghiệp, năng lượng và vật liệu xây dựng. Cùng với đó, CIEM đề xuất có chính sách cho các khu công nghiệp, khu kinh tế; phân loại xanh; đất đai. Đồng thời có chính sách tư vấn công nghệ, chuyển giao công nghệ; chính sách đào tạo lao động cũng như chính sách tín dụng xanh và trái phiếu xanh.

Liên quan đến chính sách tư vấn công nghệ, chuyển giao công nghệ, CIEM đề xuất, dự án KTTH tham gia cơ chế thử nghiệm được Nhà nước, chính quyền địa phương tư vấn giới thiệu công nghệ, hỗ trợ 50% chi phí chuyên gia tư vấn công nghệ.

Đối với các dự án KTTH tham gia cơ chế thử nghiệm được nhận chuyển giao công nghệ được Nhà nước miên thuế nhập khẩu, chuyển giao trang thiết bị công nghệ phục vụ dự án tham gia cơ chế thử nghiệm, ưu tiên thông quan hàng hóa.

Hỗ trợ tối đa 50% chi phí cho DN thuê, mua các loại giải pháp chuyển đổi số để thực hiện dự án KTTH.

Về chính sách phát triển nguồn nhân lực, Nhà nước hỗ trợ tối đa 70% tổng chi phí cho một khóa quản trị doanh nghiệp cho tổ chức tham gia cơ chế thử nghiệm. Nhà nước hỗ trợ 50% chi phí đào tạo nghề, chi phí chuyển đổi nghề nghiệp nhưng không vượt quá 3 tháng lương cơ sở cho mỗi người lao động tại khu vực triển khai dự án kinh tế tuần hoàn tham gia cơ chế thử nghiệm...

Theo ông Nguyễn Anh Dương, Việt Nam đã có một số nhóm chính sách liên quan đến KTTH nhưng còn thiếu. Trong khi đó, nhận thức của DN còn bất cập và bất cập lớn nhất là sự dè dặt trong cách tiếp cận về KTTH với những lợi ích mà mô hình này mang lại.

"Qua trao đổi với chuyên gia và cộng đồng DN, DN cho rằng cách làm và tổ chức sản xuất KTTH không khó. Tuy vậy, vấn đề DN sợ nhất là khi chuyển đổi thì chi phí giá thành cao hơn và người tiêu dùng không chấp nhận được. Trong khi đó, có những đối thủ của DN không thích chuyển đổi, và thích cạnh tranh về giá. Thêm vào đó, phần lớn DN Việt Nam là DN nhỏ, vừa và siêu nhỏ nên hạn chế về tài chính, năng lực, công nghệ để có thể theo đuổi mô hình sản xuất KTTH. Thực trạng này cần nhận được sự quan tâm của Nhà nước để có hình thức hỗ trợ DN phù hợp", ông Dương chia sẻ.

Kinh nghiệm quốc tế về phát triển KTTH cho thấy, quyết tâm và tư duy mở hướng mạnh mẽ tới khía cạnh “kinh tế” trong KTTH có ý nghĩa quan trọng, từ đó, mới có cách tiếp cận KTTH một cách tổng thể nhất, trên bình diện quốc gia, với một hệ thống khung khổ pháp lý hoàn chỉnh để đạt được một hệ thống chính sách hoàn thiện. Đặc biệt, chính sách hỗ trợ doanh nghiệp tham gia thực hiện dự án KTTH là rất cần thiết.

Đề xuất giải pháp, Viện trưởng CIEM cho rằng, cần tạo động lực cho DN, nhà đầu tư thực hiện chuyển đổi, sáng tạo mô hình KTTH để sớm hiện thực hóa lợi ích từ KTTH. Điều này có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, đặc biệt với một số ngành, lĩnh vực có nhiều tiềm năng như nông nghiệp, công nghiệp, năng lượng, vật liệu xây dựng...

Do KTTH gắn với tư duy thiết kế mới, có ứng dụng đổi mới sáng tạo và liên quan đến nhiều mảng chính sách khác nhau, cách tiếp cận tuần tự, truyền thống nhằm hoàn thiện các nội dung chính sách liên quan là cần thiết, song không đủ.

"Bối cảnh phục hồi kinh tế của đất nước nói chung và khó khăn nghiêm trọng đối với các ngành kinh tế trong các tháng đầu năm 2023 nói riêng cũng đòi hỏi phải nhanh chóng tạo thêm động lực mới cho DN, nhà đầu tư, người lao động thông qua các chính sách thúc đẩy “phục hồi xanh”. Sớm hình thành một cơ sở pháp lý đủ vững chắc cho phát triển KTTH cũng sẽ giúp cụ thể hóa các nội dung hợp tác quốc tế liên quan đến KTTH mà lãnh đạo cấp cao đã trao đổi và nhấn mạnh với các đối tác song phương và đa phương", TS Trần Hồng Minh nhấn mạnh.

Theo đó, nội dung xây dựng Nghị định về cơ chế thử nghiệm phát triển KTTH nhằm tạo lập khung thử nghiệm chính sách cho phát triển KTTH ở một số ngành, lĩnh vực có nhiều tiềm năng – chính là một yêu cầu quan trọng.

Góp ý cho việc xây dựng nghị định về cơ chế thử nghiệm KTTH, ông Dennis Quennet - Điều phối viên Chương trình Phát triển kinh tế bền vững, Cơ quan Hợp tác quốc tế Đức (GIZ) tại Việt Nam cho biết, KTTH được coi là 1 trong những bước đi quan trọng hướng đến hành tinh sạch, không phát thải. Với doanh nghiệp, KTTH mang lại nhiều lợi ích, giúp hoạt động sản xuất, kinh doanh hiệu quả hơn.

Theo kinh nghiệm của Đức, thái độ của doanh nghiệp trong quá trình chuyển đổi KTTH sẽ có hai loại: sẵn sàng và lưỡng lự trong hoạt động triển khai. Vì vậy, khi áp dụng cơ chế thử nghiệm Việt Nam phải tính đến cả 2 loại đối tượng này. Cùng với đó, cần có chính sách khuyến khích, hỗ trợ, chẳng hạn giảm thuế cho những doanh nghiệp thực hiện KTTH.