Bật quạt làm mát khi trời nóng, thói quen tưởng chừng có lợi nhưng ẩn chứa nhiều nguy hại nếu làm sai cách

Khác với điều hòa nhiệt độ, quạt không làm mát không khí mà chỉ tạo cảm giác mát mẻ nhờ tăng tốc độ bay hơi mồ hôi trên da. Cơ chế này tương tự như khi thổi vào bát canh nóng để nguội nhanh hơn. Tuy vậy, hiệu quả của quạt không hoàn toàn phụ thuộc vào nhiệt độ, mà còn bị chi phối đáng kể bởi độ ẩm không khí.

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) từng khuyến cáo không nên sử dụng quạt khi nhiệt độ vượt quá ngưỡng an toàn, vì có thể khiến cơ thể phải làm việc quá sức để tự điều hòa, từ đó tăng nguy cơ sốc nhiệt.

Ảnh minh họa.

Tuy nhiên, một nghiên cứu gần đây của Phó giáo sư Ollie Jay – chuyên gia sức khỏe môi trường tại Đại học Sydney (Australia) – đã đem đến góc nhìn khác. Trong thí nghiệm của ông, các tình nguyện viên được đưa vào hai môi trường khác nhau: một phòng nóng ẩm ở 56°C và một phòng nóng khô ở 46°C. Kết quả cho thấy, ở môi trường nóng ẩm, quạt giúp hạ thân nhiệt, giảm gánh nặng cho tim và cải thiện cảm giác thoải mái. Trái lại, trong môi trường nóng khô, quạt lại khiến nhiệt độ cơ thể tăng cao hơn.

“Quạt có thể là ‘cứu tinh’ trong điều kiện nhiệt độ khoảng 40°C kèm độ ẩm cao. Nhưng trong môi trường khô nóng, việc dùng quạt có thể phản tác dụng,” ông Jay nhấn mạnh.

Theo ông, với người khỏe mạnh, ngưỡng an toàn khi dùng quạt có thể dao động từ 38–39°C. Tuy nhiên, người già, trẻ nhỏ hoặc người mắc bệnh mãn tính nên đặc biệt thận trọng.

Một báo cáo của Tiến sĩ Parsons và các cộng sự tại Mỹ – dựa trên dữ liệu khí tượng từ năm 1950 đến 2021 – cho thấy, thời gian sử dụng quạt trong điều kiện không an toàn đã tăng gấp đôi trong 20 năm qua. Các vùng như miền Tây và miền Nam nước Mỹ hiện ghi nhận tới hơn 200 giờ mỗi năm mà quạt có thể gây hại sức khỏe nếu dùng không đúng cách.

Giáo sư Patricia Fabian – chuyên gia tại Đại học Boston – lưu ý rằng cảm giác thoải mái do quạt mang lại phụ thuộc vào nhiều yếu tố như cấu trúc nhà ở, khả năng cách nhiệt và thậm chí là tình trạng sức khỏe cá nhân. Bà khuyến nghị người dân nên thử nghiệm các cách kết hợp giữa điều hòa và quạt để tối ưu hiệu quả làm mát.

Một giải pháp phổ biến được nhiều chuyên gia đồng tình là tăng nhiệt độ máy lạnh (khoảng 26–28°C) kết hợp với bật quạt. Theo Phó giáo sư Ollie Jay, cảm giác mát mẻ trong căn phòng 27°C có quạt có thể tương đương với phòng 22°C dùng điều hòa đơn thuần – giúp tiết kiệm điện mà vẫn đảm bảo thoải mái.

Ngoài ra, trong số các loại quạt, quạt trần được đánh giá cao nhờ khả năng phân tán luồng khí đều khắp phòng và hỗ trợ lưu thông không khí nóng tích tụ ở trần nhà – một yếu tố quan trọng giúp hạ nhiệt hiệu quả.