Hợp tác thương mại với Trung Quốc trong giai đoạn hiện nay vừa là thời cơ vừa là thách thức

Tại hội nghị giao ban xúc tiến thương vụ với hệ thống thương vụ Việt Nam ở nước ngoài tháng 4/2023 sáng 28/4 tại Hà Nội, Bộ trưởng Công Thương Nguyễn Hồng Diên cho biết, trong số các thị trường xuất khẩu quan trọng của Việt Nam, Trung Quốc đang giữ vị thế là đối tác thương mại lớn nhất và thị trường xuất khẩu lớn thứ 2 của Việt Nam, sau Mỹ.

Quý I/2023, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu của Việt Nam với Trung Quốc đạt trên 45 tỷ USD. Trong đó, xuất khẩu của Việt Nam sang Trung Quốc đạt 11,5 tỷ USD, giảm 13,8% so với cùng kỳ năm 2022. Nhập khẩu của Việt Nam từ Trung Quốc đạt trên 23,5 tỷ USD, giảm 14,6% so với cùng kỳ năm 2022.

Đánh giá các yếu tố thuận lợi trong hợp tác thương mại với Trung Quốc, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cho biết, Trung Quốc hiện vẫn là nước đông dân nhất thế giới, sở hữu rất nhiều tài nguyên khoáng sản. Trung Quốc có chung đường biên giới, cả trên bộ và trên biển và thậm chí là đường hàng không với Việt Nam. Trung Quốc cũng đã có thỏa thuận hợp tác song phương với Việt Nam và là thành viên trong một số hiệp định thương mại tự do.

"Do vậy, quan hệ kinh tế thương mại Việt Nam - Trung Quốc luôn là 1 trong những ưu tiên trong chính sách kinh tế thương mại của Việt Nam và thị Trung Quốc cũng luôn là một trong những thị trường trọng điểm trong hoạt động xuất nhập khẩu của nước ta", người đứng đầu Bộ Công Thương khẳng định.

Tuy nhiên, theo Bộ trưởng, vấn đề rất đáng quan tâm trong thời điểm hiện nay, đó là thị trường Trung Quốc hiện không còn là thị trường dễ tính như trước, không phải hàng hóa nào, tiêu chuẩn nào cũng được phía Trung Quốc chấp thuận. Công nghệ sản xuất của Trung Quốc, người tiêu dùng của Trung Quốc cũng đã khó tính hơn trước.

Kinh tế Trung Quốc dù lớn nhưng dựa chủ yếu vào xuất khẩu vì Trung Quốc đã, đang và sẽ là công xưởng của thế giới. Trong khi đó, mặt hàng xuất khẩu của Trung Quốc lại rất tương đồng với Việt Nam. Điều này cho thấy Việt Nam vừa có lợi thế vừa phải chấp nhận sự canh tranh rất khốc liệt...

Cũng cần chú ý, việc Trung Quốc mở cửa trở lại sau đại dịch COVID-19 vừa là thời cơ vừa là thách thức rất lớn đối với Việt Nam. Chúng ta tranh thủ được giai đoạn đầu khi kinh tế Trung Quốc chưa lấy lại đà tăng trưởng và chưa phục hồi bình thường, nhu cầu nhập khẩu hàng hóa của quốc gia 1,4 tỷ dân này rất lớn, hàng hóa Việt Nam có cơ hội chảy sang thị trường này. Tuy nhiên, khi nước bạn mở cửa kinh tế trở lại cũng đồng nghĩa với việc xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam sang các thị trường truyền thống không hề dễ dàng.

"Trong quan hệ thương mại với Trung Quốc, có lẽ không quốc gia nào thuận như Việt Nam, nhưng đồng thời cũng ít quốc gia nào chịu thách thức lớn như Việt Nam. Do đó, phải nhận diện, đánh giá đúng đắn cả thời cơ và thách thức của thị trường này. Từ đó mới khai thác được tiềm năng, lợi thế trong hoạt động thương mại hai nước", Bộ trưởng nhấn mạnh.

Chỉ ra những hạn chế của DN Việt Nam, ông Trần Quang Huy - Vụ trưởng Vụ Thị trường châu Á - châu Phi cho rằng, còn nhiều DN trong một số lĩnh vực, ngành hàng bị cảnh cáo hoặc tạm dừng tư cách xuất khẩu do vi phạm các tiêu chuẩn theo quy định, tiêu chuẩn nhập khẩu của Trung Quốc.

Từ đầu năm 2022, Trung Quốc chính thức áp dụng quản lý đăng ký doanh nghiệp sản xuất thực phẩm xuất khẩu vào thị trường nước này theo Lệnh 248. Tuy vậy, đến nay vẫn còn không ít DN Việt chưa nắm được các quy định cụ thể về việc đăng ký trước khi xuất khẩu hoặc vẫn gặp một số vướng mắc trong việc đăng ký trên hệ thống CIFER của Hải quan Trung Quốc.

Một số DN đăng ký mã vùng trồng, mã cơ sở đóng gói để xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc nhưng chưa đáp ứng đủ các điều kiện, vẫn cần cung cấp bổ sung các tài liệu hoàn chỉnh.

Để hoạt động xuất khẩu sang Trung Quốc khôi phục và phát triển bền vững, ông Trần Quang Huy cho rằng, các DN, nhất là các DN xuất khẩu, xuất khẩu nông sản, thực phẩm cần chú ý nghiên cứu và khẩn trương hoàn tất thủ tục đăng ký trước khi xuất khẩu nông sản, thực phẩm.

Phối hợp với đối tác Trung Quốc đa dạng hóa tuyến xuất khẩu hàng hóa qua các cửa khẩu biên giới, tránh tập trung vào một vài cửa khẩu biên giới, hạn chế tối thiểu nguy cơ gây ùn tắc tại các cửa khẩu trong mùa cao điểm.

Nghiên cứu kỹ thông tin, tín hiệu và các quy định, tiêu chuẩn của thị trường, tuân thủ đầy đủ các điều kiện về đăng ký doanh nghiệp, các tiêu chuẩn chất lượng, kiểm nghiệm kiểm dịch, truy xuất nguồn gốc..

DN nên duy trì chú trọng việc nghiên cứu kỹ nhu cầu, xu thế phát triển của thị trường. Tăng cường ứng dụng công nghệ cao trong sản xuất, chế biến, bảo quản. Đồng thời xây dựng thương hiệu, bảo vệ thương hiệu...

Phát biểu tổng kết hội nghị, ông Vũ Bá Phú - Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại (Bộ Công Thương) đánh giá, xét trong bối cảnh thương mại chung và so sánh với nhiều thị trường khác, trong quý I/2023 vừa qua, khi nhiều thị trường xuất khẩu của Việt Nam sụt giảm sâu nhưng Trung Quốc – thị trường tiêu thụ chủ lực đa dạng mặt hàng của Việt Nam, gần gũi về địa lý, thuận tiện trong thông thương, vẫn là thị trường còn nhiều điểm sáng, nhiều dư địa, dự báo với nhiều kỳ vọng cho các đơn hàng trong những quý tiếp theo.

Tuy nhiên, với nhiều chủ trương, chính sách mới trong bối cảnh hiện nay, đặc biệt kể từ khi Trung Quốc dỡ bỏ chính sách “Zero-COVID” sau một thời gian dài hạn chế giao thương và mở cửa trở lại từ hồi đầu năm nay, các cơ quan, lực lượng chức năng của Việt Nam và các DN cần nắm bắt rõ thông tin, triển khai đồng bộ các giải pháp để hàng hóa xuất khẩu thuận lợi vào thị trường này.