Sau khi Liên Xô sụp đổ, kho hồ sơ lưu trữ của KGB được mở ra và nhiều phần còn chìm trong màn che phủ bắt đầu được làm sáng tỏ. Tuy nhiên, chỉ từ năm 1995 theo sáng kiến của Thượng nghị sĩ Dân chủ Daniel Patrick Moynhan từ New York, “Dự án Venona” - bí mật thiết yếu nhất của thời kỳ Chiến tranh Lạnh...

Trong phim, ảnh và sách báo, các điệp viên luôn xuất sắc và sành điệu, với những pha hành động gay cấn. Tuy nhiên, trong đời thực, gián điệp là một nghề không hề dễ dàng và đôi khi phải trả giá. Dưới đây là những “vụ” đáng kinh ngạc nhất trong lịch sử của các đặc vụ trong đời thực.

Khi bà nội trợ Ursula Beurton từ Tây Ban Nha đến Anh vào đầu năm 1941, MI5 đã nghi ngờ. Trên thực tế, Beurton là Thiếu tá Hồng quân Ursula Kuczynski – điệp viên Liên Xô vốn từng hoạt động tại Trung Quốc, Ba Lan và Thụy Sĩ.

Gorenevsky là con trai của Sa hoàng Nga Nicholas II, ông ta trốn từ Nga sang Ba Lan đổi họ đổi tên trà trộn vào cơ quan tình báo Ba Lan để rồi trở thành một điệp viên. Tháng 4 năm 1958, Gorenevsky gửi thư đề nghị được tình nguyện làm gián điệp cho Hoa Kỳ, ngày lễ Giáng sinh năm 1960, ông này trốn sang Hoa Kỳ...

Yakov Serebryansky là một điệp viên bậc thầy của Liên Xô. Ông đã tổ chức nhiều chiến dịch tình báo đặc biệt. Nhưng cũng vì nắm quá nhiều bí mật, rốt cuộc ông lại bị chính Liên Xô nghi ngờ.

Sử gia Thụy Điển, Bengt Jangfeldt, chỉ ra rằng điệp viên Raoul Wallenberg từng tham gia một khóa huấn luyện của Vệ binh Thụy Điển (nơi ông làm giảng viên), vai trò của Raoul là nhằm đảm bảo tình hình nguồn cung thời chiến của nước này. Mặt khác, cũng như nhiều công ty Thụy Điển khác hoạt động thương mại thời chiến...

Các tài liệu mật được công bố trong những năm gần đây cho biết chiến tranh hạt nhân suýt nữa đã nổ ra giữa Liên Xô và Mỹ năm 1983. Thảm kịch may mắn đã không xảy ra vào phút chót nhờ một báo cáo của một điệp viên hai mang của KGB đang hoạt động tại Anh.

Chiến tranh Lạnh giữa Mỹ và Liên Xô đã tạo điều kiện cho chuyên gia phân tích người Mỹ của NSA (Cơ quan An ninh Quốc gia Mỹ) Ronald Pelton kiếm bộn tiền, nhưng để có được điều này, ông ta buộc phải trở thành một kẻ phản bội.

Một trong những nguyên nhân chủ chốt dẫn đến thất bại trong hoạt động tình báo ở nước ngoài của Liên Xô là việc tuyển mộ những người cộng sản sở tại. Họ là những cơ sở đáng tin, nhưng đa phần đều nằm trong vòng ngắm của cảnh sát.

Chernyak - điệp viên Liên Xô, đã xây một mạng lưới tình báo hiệu quả ngay bên trong nước Đức phát xít, “moi” được các kế hoạch tác chiến của Hitler.

Các tài liệu của tình báo Đức vừa được giải mật cho biết nữ diễn viên từng khiến Quốc trưởng Đức Adolf Hitler mê mẩn Marika Rokk có thể là một phần của mạng lưới điệp viên nổi tiếng của Liên Xô.

Ông Ivan Ivanovich Agaians sinh ngày 28/8/1911 tại Azerbaijan (thuộc Liên Xô cũ). Năm 1930, Ivan Agaians đến Moscow và trở thành nhân viên Ban Kinh tế của cơ quan An ninh.

Vào những năm 50 của thế kỷ trước, một vụ bê bối đã nổ ra tại Nhật Bản. Một mạng lưới tình báo Liên Xô được phát hiện đang hoạt động hiệu quả tại đây trong nhiều năm sau đó bị bại lộ do có sự phản bội.

Bằng cách hy sinh một di tích lịch sử, điệp viên Liên Xô Alexei Botyan đã một mình giải cứu cả thành phố Krakow ở Ba Lan khỏi bị Đức Quốc xã hủy diệt trong Chiến tranh Thế giới thứ hai.

Nhờ thành thạo trong “trò chơi vô tuyến” mà các đặc vụ Liên Xô có thể khiến Đức Quốc xã thiệt hại hàng chục điệp viên và hàng triệu rúp, đồng thời khiến chúng thất bại trong các trận chiến quan trọng nhất trên mặt trận phía Đông.