Thư viện của loài dơi ở Bồ Đào Nha

Biblioteca Joanina nằm ngay giữa khuôn viên của Đại học Coimbra, do vua John V (1689 – 1750)1 sáng lập từ thế kỷ 18 (năm 1717), thường được ca ngợi như một trong những thư viện đẹp nhất thế giới, hiện đang lưu trữ hơn 250.000 cuốn sách, bao gồm nhiều tài liệu lịch sử vô giá và ấn bản gốc. Tòa nhà có chức năng như một hầm chứa, với những bức tường bao dày hơn 2 m, cửa chính được đóng bằng gỗ tếch – nhằm giữ cho nhiệt độ bên trong luôn ổn định ở mức 18 – 20oC. Hầu hết các giá sách đều được làm từ gỗ sồi – có khả năng sinh ra một mùi hương đặc biệt giúp xua đuổi côn trùng, và ẩn nấp đằng sau là những con dơi – chỉ ra ngoài vào ban đêm để săn tìm các loài côn trùng gây hại. Không ai biết chính xác dơi bắt đầu cư trú trong thư viện từ bao giờ, nhưng chắc chắn là trước thế kỷ 19. Hằng đêm, trước khi đóng cửa thư viện, người thủ thư thường phủ khăn lên đồ nội thất (nguyên bản từ thế kỷ 18) để ngăn không cho phân dơi dính vào và cẩn thận lau dọn lại vào mỗi sáng sớm. Họ xem đó là cái giá nhỏ phải trả cho dịch vụ đặc biệt mà loài dơi cung cấp.

Một thư viện khác nằm trong Lâu đài Mafra – cách Lisbon 125 dặm về phía Nam, là kiến trúc nổi bật nhất của nơi này với phần mái vòm cao và sàn lát đá cẩm thạch lộng lẫy. Những giá sách bằng gỗ được đóng theo phong cách Rococo2 và sắp xếp thành hai dãy, ngăn cách bởi ban công và lan can (cũng làm từ gỗ). Nơi này hiện đang cất giữ khoảng 36.000 tập sách bìa da, bao gồm nhiều bản thảo cổ quý hiếm (incunabula) – được xuất bản từ kỷ 16, trước khi máy in ra đời, chẳng hạn cuốn Biên niên sử Nuremberg (ra mắt năm 1493). Đó là minh chứng cho trình độ tri thức ở châu Âu thời Phục hưng3 và Khai sáng4. Cũng như Biblioteca Joanina, việc xác định niên đại của đàn dơi ở thư viện Lâu đài Mafra rất khó, nhưng chắc chắn là chúng đã ở đó hàng thế kỷ. Và để tri ân công lao của loài thú có cánh này, người quản lý thư viện đã cho đóng một tủ kính nhỏ trưng bày hài cốt của ba con dơi – chết vì già yếu.